Vogels, natuur en recreatie? Handhavers hebben hun handen vol

Huibert is inspecteur groene wetten bij de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) Zeeland. Met zijn snelle motorboot ‘Sterna’ controleert hij de Zeeuwse natuurwateren. Sinds ‘corona’ heeft hij de recreatiedruk flink zien toenemen: “‘Ga lekker de natuur in, werd er gezegd. Maar er werd niet bij gezegd dat er in de natuur ook regels zijn waar je je aan moet houden.”

Verstoring zeearend

Zo zag hij vorig jaar tot twee keer toe hoe de horst (het nest) van de zeearend verstoord werd door sportvissers met kleine bootjes. “Die waren in gebieden waar ze niet mochten varen. En een zeearend is heel verstoringsgevoelig, vooral in het begin van de broedperiode. Als hij eieren gelegd heeft en wordt verstoord, dan verhuist hij naar een andere horst en laat zijn broedsel in de steek. Als hij dan ook voor de tweede keer verstoord wordt, is het te laat om een nieuw broedsel te leggen.”

Ook ziet hij wandelaars, loslopende honden, peddelsurfers en kitesurfers op plekken waar ze niet mogen komen, bijvoorbeeld op de zandbanken bij zeehonden of in foerageergebieden. “Bij de Grevelingendam en de Oesterdam (in de Oosterschelde) foerageren scholeksters: ze eten tapijtschelpen en kokkels. Ze worden vaak verstoord door kitesurfers en mensen die de schelpen en kokkels rapen. Als dat te vaak gebeurt, zeker in de broedtijd, dan leidt dat tot minder broedsucces en komen de soorten onder druk te staan.”

Bekeuring

In eerste instantie spreekt Huibert de overtreders aan. “Mijn mond is mijn beste wapen. Ik geef altijd een duidelijke uitleg waarom ze fout zijn. Ik heb liever een goed gesprek over waarom het verboden is, dan dat ik een bekeuring geef.”

En meestal gaat dat goed, maar de laatste jaren heeft hij de recreanten ook mondiger zien worden. “Er is altijd een ‘maar’”, zegt Huibert. En soms reageren mensen zelfs agressief. “Ik laat ze meestal even uitrazen. Soms draai ik me om en zeg: ‘Goedemorgen! We beginnen opnieuw.’ Dan staan ze even raar te kijken en dat werkt heel goed. Het helpt niet om zelf met stemverheffing te werken. Je weet nooit wat erachter zit. Sommige mensen hebben psychische problemen en moeten even naar buiten toe. Dat doen ze alleen op de verkeerde plaats en dat zeg ik tegen hen.”

Beperkte capaciteit

Toenemende recreatiedruk en mondigheid zijn niet de enige uitdagingen voor de groene handhavers in Zeeland, blijkt uit het onderzoek. Beperkte capaciteit speelt ook een rol. Ook dat ervaart Huibert: “Ik vind het belangrijk om zichtbaar aanwezig te zijn. Maar met slechts een beperkt aantal handhavers van verschillende instanties inspecteren we de Voordelta van de Belgische kust tot aan Hoek van Holland, en naar het binnenland tot en met de Biesbosch. Ook het Hollands Diep en het Haringvliet in Zuid-Holland.”

In en rondom die wateren zijn veel recreanten. “Er komen hier zoveel mensen op vakantie in de huisjes en op de campings. Het zou fijn zijn als ze van tevoren zouden uitzoeken wat de afgesloten gebieden zijn. Maar dat wordt veel te weinig gedaan. Ze lopen langs het bord terwijl er verboden toegang op staat: ‘Oh ik heb het bord niet gezien.’ Of ze zien andere mensen lopen en denken ‘dan mag ik het ook.’ En na drie weken komen er weer nieuwe vakantiegangers. Kun je hetzelfde verhaal weer opnieuw vertellen.”

Van jongs af aan

Toch zou hij geen ander werk willen doen. “Het geeft mij veel energie om in de natuur te zijn en die te beschermen. Gisteren stond ik bij de Grevelingendam en als er dan zoveel vogels zitten op de plaat, daar geniet ik van. Al van jongs af aan. Ik ben opgegroeid in het buitengebied en ging al bij mijn vader aan de hand de natuur in. Die heeft mij veel verteld, en dat heb ik weer overgebracht aan mijn eigen kinderen.”

“Op mijn achttiende deed ik mijn eerste sollicitatie bij Staatsbosbeheer. Ik ben het niet geworden, maar het is altijd blijven kriebelen. Later heb ik mijn boa-certificaat gehaald en ben ik boswachter in de Biesbosch geworden. In die tijd heb ik mijn liefde voor zeearenden en visarenden gekregen. Ik heb het begin meegemaakt dat de zeearenden kwamen broeden. De koude rillingen liepen over mijn lijf toen ik zag hoe gigantisch de horsten waren die ze bouwden. En een paar jaar later kwamen de visarenden. Eerst op doortrek en later ging er een broeden, vlak achter ons kantoor. Ik vind dat prachtig.”

Onderzoek naar handhaving in Zeeland

Recreatiedruk, vijandig publiek, versnippering van de handhaving, beperkte capaciteit, geografische spreiding: er zijn diverse uitdagingen die het werk van groene handhavers in Zeeland bemoeilijken. Dit blijkt uit het onderzoek dat Annika Nugteren uitvoerde voor Vogelbescherming, in het kader van het Actieplan Deltanatuur Zuidwestelijke Delta 2050. Die beperkingen in de handhaving kunnen grote gevolgen hebben voor vogels, want het onderzoek toont ook een grote overlap van recreatiegebied aan met kwetsbaar vogelgebied. Het onderzoek benadrukt verder de waarde van de groene boa’s als bron van kennis en ervaring voor het begrijpen en aanpakken van de problemen met de handhaving. Hun inzet en betrokkenheid bij natuurgebieden maken hen tot belangrijke schakels in het vinden van oplossingen voor het spanningsveld van natuurbescherming en recreatie. Download hier het onderzoeksrapport (pdf: 3,1 MB).

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Shutterstock (leadfoto: kitesurfen voor de kust); Bert Ooms; Koos Dansen