Bijzondere waarneming: ingekorven vleermuis in West-Noord-Brabant

Spannende onderzoekslocatie

Voor veel vleermuisonderzoekers is het met een aantal jaar ervaring goed mogelijk om in te schatten hoe ‘spannend’ een vleermuisonderzoek op een locatie kan worden. Voor de projectlocatie nabij Woensdrecht was het snel duidelijk dat dit zo’n ‘spannende’ locatie kon worden. Het plangebied ligt namelijk in een groene omgeving en bevat veel gebouwen die voor vleermuizen als verblijf kunnen dienen. De potentie van het plangebied was dan ook erg hoog. Verwacht werd dat bijvoorbeeld gewone grootoorvleermuis potentieel waargenomen kon worden. Het bleek nog vele malen mooier te zijn.

Tijdens een ochtendbezoek zag vleermuisonderzoeker Suzanne Halters aan de zijde van een gebouw een langsvliegende en aantikkende vleermuis. Hij bewoog zich voort als een grootoorvleermuis, maar was dit zeker niet omdat er geen grote oren te zien waren. Het dier maakte een rondje en verdween vervolgens via een opening in de gevel in een pand. Tijdens het veldbezoek waren ook wel sporen (mest en vlindervleugels) gevonden, maar nog geen foeragerende of aanwezige dieren. Wat kon het nu zijn? De korte tikken waren maar kort zacht hoorbaar geweest en voor grootoorvleermuis was de startfrequentie te hoog. Bij een visuele inspectie in het pand overdag waar de invlieger was waargenomen, troffen de onderzoekers een exemplaar ingekorven vleermuis aan: "Hier hangt er een, gewoon aan de armatuur van de lamp!"

Na verdere controle van dat pand besluiten de onderzoekers ook andere gebouwen, waar ze dezelfde soorten sporen (mest) hadden gezien, inpandig te beoordelen. Die extra inspanning blijkt een goed idee, in een ander pand treffen ze namelijke nog een ingekorven vleermuis aan.

Terug op kantoor heeft de euforie van een zeldzame soort de overhand. Met het nalopen van de geluidsopnamen van de vleermuisdetector komt er, naast de veldwaarneming en de foto, wederom bewijs dat het echt om ingekorven vleermuizen gaat. Tot begin van het najaar namen ze deze dieren tijdens onderzoeksronde waar, het was naar het lijkt dus geen eenmalige passant. Ingekorven vleermuis is een soort die we tot dan toe nagenoeg alleen in het buitenland of Zuid-Limburg hadden mogen waarnemen, alhoewel?

Een jaar geleden hebben we in de omgeving bij een verlaten pand een geluidsopname van ingekorven vleermuis gemaakt. Op diezelfde plaats is onafhankelijk van onze geluidsopname volgens NDFF-gegevens inderdaad een zichtwaarneming gedaan van een ingekorven vleermuis. En er is inmiddels ook bekend dat elders in de gemeente Woensdrecht ook enkele los hangende dieren zijn aangetroffen. Het waarnemen van meerdere dieren duidt, wat ons betreft, op structurele aanwezigheid van deze soort op de Brabantse Wal. Maar niet duidelijk is hoe groot hun leefgebied is en wat de omvang en samenstelling van deze lokale/regionale populatie is.

De waarnemingen zijn in ieder geval veel noordelijkere en westelijkere waarnemingen dan we voornamelijk van deze soort in Nederland kennen (in de actieve periode). Winterwaarnemingen van deze soort in de directe omgeving lijken te ontbreken. Ze zijn er wel van de gordel Antwerpen en zuidelijk daarvan.

Hoe nu verder?

Feit is dus dat we in West-Noord-Brabant inmiddels rekening moeten houden met de aanwezigheid van de ingekorven vleermuis. De omvang van de populatie en de daaraan gekoppelde staat van instandhouding zijn alleen nog verre van bekend. Inmiddels worden daarom gesprekken gevoerd met de opdrachtgever om in 2024 een onderzoek specifiek voor ingekorven vleermuis uit te voeren. Daarbij wordt gedacht aan het zenderen van dieren om zo de aantallen en het netwerk van verblijfplaatsen beter in beeld te brengen. We zijn benieuwd wat volgend jaar gaat brengen en hoeveel ingekorven vleermuizen verder onderzoek gaat opleveren.

Tip voor iedereen die zelf op zoek wil gaan naar deze soort: uitvliegers zijn moeilijk waarneembaar door de late uitvliegtijd, en de sonar is zacht en dus makkelijk te missen. Neem daarom automatische vleermuisloggers mee op je zoektocht. Ook vrij eenvoudige gebouwen zijn in potentie geschikt voor deze soort, verklaar schuren en bijgebouwtjes dus niet als ongeschikt.

Meer informatie

• Wil je meer lezen over deze vleermuissoort, kijk dan op de website van de Zoogdiervereniging

Tekst: Roel de Greeff, TAUW; Suzanne Halters, Buijs Eco Consult; Erik Broer Zoogdiervereniging
Foto’s: T. Bakker, Buijs Eco Consult; Wesley Overman
Kaart: NDFF