Kom op, ga de zolder op!

Trends en verspreiding

Zolders, torens en soms zelfs stallen of oude loodsen vormen voor een aantal vleermuissoorten, zoals laatvlieger, grootoorvleermuizen en ingekorven vleermuis, belangrijke (kraam)verblijfplaatsen. Ook andere soorten vleermuizen maken regelmatig gebruik van dergelijke ruimten. Bij de zoldertellingen van het NEM ligt in eerste plaats de focus op het bezoeken van de verblijfplaatsen van de ingekorven vleermuis (telseizoen start op 15 juli) en grijze grootoorvleermuis (telseizoen start op 1 augustus). Van deze soorten worden vrijwel de gehele (zomer) populaties geteld. Door dit jaarlijks te herhalen kan voor deze soorten de populatietrend worden bepaald: wordt de populatie groter, kleiner of blijft ze op een gelijk niveau? Voor alle zolders en torens waar ook andere soorten vleermuizen worden aangetroffen, vormen de tellingen een bijdrage in het verspreidingsonderzoek van die vleermuizen. Veranderingen in de verspreiding op zolders en torens geven voor die soorten een aanwijzing voor veranderingen in de populaties, mits er veel zolders en torens herhaaldelijk worden bezocht.

Bezoek

Een bezoek aan een kerkzolder of –toren is een belevenis op zich. Gewapend met zaklamp, hoofdlamp, fotocamera, verrekijker en als nodig handzame determinatieboekjes, betreed je plekken waar normaliter bijna niemand komt.

Eenmaal op de zolder of in de toren speur je naar vleermuizen en hun sporen, met name de kleine keuteltjes. Ook aan de hand van de keuteltjes kunnen een aantal soorten vleermuizen worden onderscheiden. Behalve een kans op het zien van vleermuizen geeft zo’n bezoek vaak ook zicht op wijdse uitzichten en bijzondere bouwkunde. Na de telling worden resultaten via een digitaal portaal doorgegeven aan de Zoogdiervereniging, en vervolgens aan het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS).

Resultaten

De grijze grootoorvleermuis is in Nederland een zeldzame vleermuis. We vinden haar momenteel in Limburg, Zuidelijk Noord-Brabant en Zeeuws-Vlaanderen. Dit vormt de noordelijke grens van haar verspreidingsgebied in Nederland.

De populatietrend over lange termijn is positief, maar de laatste vijf jaar schommelt ze veel. In totaal kennen we 84 objecten waar (ooit) grijze grootoorvleermuizen zijn gevonden. In een deel daarvan wordt ze inmiddels niet meer aangetroffen, en een ander deel wordt niet jaarlijks geteld. Het zou goed zijn als die objecten weer eens bezocht zouden worden.

De ingekorven vleermuis is een uiterst zeldzame vleermuis in Nederland. Alleen in een zeer beperkt aantal verblijfplaatsen worden grote groepen dieren geteld. Nadat in 2012 één van die verblijfplaatsen opeens was verlaten, werd een intensieve zoektocht opgezet. Dat leverde een aantal voorheen onbekende verblijfplaatsen op. In het totaal kennen we nu zestien verblijfplaatsen van deze soort; het overgrote deel daarvan wordt jaarlijks bezocht. Omdat het om zo weinig verblijfplaatsen gaat en historische data deels ontbreken, wordt momenteel de standaard trend aangepast en kunnen we hier geen actuele trend weergeven.

Buiten de in Zuid-Nederland gelegen gebouwen waar grijze grootoorvleermuizen en ingekorven vleermuizen worden geteld, worden in heel Nederland nog veel meer zolders en/of torens bezocht.
Soms worden grote groepen vleermuizen aangetroffen zoals watervleermuizen of meervleermuizen in Noord-Holland en Friesland, of laatvliegers in Gelderland en Limburg. Gewone grootoorvleermuizen worden bijna overal in Nederland wel op zolders of in torens gezien. Meestal vind je sporen van vleermuizen en één tot enkele dieren. Dergelijke waarnemingen zijn een belangrijk onderdeel van het verspreidingsbeeld van die soorten in Nederland.

Doe mee!

Zoldertellingen van vleermuizen zijn leuk, spannend en vooral belangrijk voor het onderzoek en de bescherming van vleermuizen. Voor het meedoen met het meetprogramma NEM Zoldertellingen Vleermuizen is ervaring met vleermuizen niet vereist. Je gaat eerst mee met meer ervaren tellers en leert zo (sporen van) vleermuizen herkennen. Heb je al wel ervaring met het herkennen van (sporen van) vleermuizen dan kun je, na afstemming met de provinciaal coördinator, zelf op pad. In verband met veiligheid ga je in principe altijd met meerdere mensen een zolder op of toren in.
De Zoogdiervereniging heeft een handig determinatieboekje en -kaart (hier te downloaden).

Wil je mee doen of meer informatie over de zoldertellingen van vleermuizen in Nederland, mail dan nemzoldertellingen@Zoogdiervereniging.nl.

Tekst: Marcel Schillemans, Landelijk Coordinator Zoldertellingen, Zoogdiervereniging
Foto's: Marjolein van Adrichem, Wesley Overman en Bernadette van Noort (allen Zoogdiervereniging)
Figuren: Zoogdiervereniging, CBS