Guana Guardians: leguanen beschermen voor een levendige toekomst

De antillenleguaan (Iguana delicatissima) is een ernstig bedreigde diersoort die endemisch is voor de Bovenwindse Eilanden, een eilandenketen die zich uitstrekt van de Maagdeneilanden in het noorden tot Grenada in het zuiden. Binnen het Nederlandse Caribisch gebied komt deze leguaan sinds het uitsterven op Sint Maarten alleen nog voor op het eiland Sint Eustatius. Deze leguanen worden doorgaans aangetroffen in struikgewas, droge tropische bossen en mangroven, maar het is ook bekend dat ze zich wagen in door de mens veranderde landschappen, zoals verlaten steengroeven en stedelijke gebieden.

Onderscheiden

Op Sint Eustatius onderscheidt de antillenleguaan zich door het ontbreken van de grote schub op de hoek van de kaak en het ontbreken van zwarte strepen op de staart, waar de niet-inheemse 'groene' leguanen (Iguana iguana) om bekend staan. De verwarring met de beschermde inheemse leguaan kan worden verminderd door de uitheemse soort 'gestreepte staartleguaan' te noemen. Omdat zowel de niet-inheemse als de inheemse soort tijdens sommige delen van hun levenscyclus groen zijn, kan het gebruik van kleuren in de naam verwarrend zijn. Op de datum van deze publicatie is er slechts één bevestigde waarneming van een groene/gestreepte staartleguaan op Sint Eustatius. Ook al is het momenteel maar één dier, een volwassen invasieve vrouwelijke leguaan kan een nest van hybride nakomelingen leggen als ze paart met inheemse mannelijke leguanen. De afgelopen jaren zijn meer dan tien niet-inheemse leguanen van Sint Eustatius verwijderd. De inheemse leguanen hebben verschillende aanpassingen ontwikkeld die hen helpen te gedijen in hun uitdagende omgeving. Hun lange, gespierde staarten helpen bij het bewaren van evenwicht, waardoor ze gemakkelijk door bomen en takken kunnen navigeren. Bovendien zorgen hun sterke, scherpe klauwen ervoor dat ze in bomen en rotsachtige oppervlakken kunnen klimmen, waardoor ze toegang kunnen krijgen tot een veilige plek, meestal een nabijgelegen hol, en uitstekende locaties om te zonnebaden.

Staat van instandhouding en bedreigingen

Helaas wordt de antillenleguaan geconfronteerd met tal van uitdagingen op het gebied van natuurbehoud. De IUCN heeft deze soort geclassificeerd als ernstig bedreigd. Naast het verlies en de achteruitgang van leefgebied als gevolg van verstedelijking, toerisme en de introductie van wilde roofdieren (zoals katten, honden en mangoesten), is de belangrijkste reden voor hun achteruitgang de concurrentie van geïntroduceerde groene leguanen. Deze blijven de resterende populaties bedreigen. Groene leguanen kunnen concurreren met inheemse leguanen om hulpbronnen, en kruising tussen de soorten leidt tot hybridisatie; een proces waardoor de inheemse populatie langzaam wordt verdreven. Bovendien vormt illegale stroperij voor de handel in huisdieren een aanzienlijke bedreiging, omdat deze charismatische reptielen gewild zijn als exotische huisdieren.

Beschermen

Om de antillenleguaan te beschermen, zijn er op heel Sint Eustatius acties voor het behoud uitgevoerd. Er zijn beschermde gebieden ingesteld om cruciale leefgebieden te behouden en verdere vernietiging te voorkomen, terwijl onderzoeks- en monitoringprogramma's helpen bij het verbeteren van het algemene inzicht in het gedrag van de leguanen, de populatiedynamiek en de benodigde leefgebieden. Bovendien wordt deze soort op Sint Eustatius beschermd op grond van the National Nature Conservation Framework Act BES. Hoewel deze stappen belangrijk zijn voor hun bescherming, is het ook belangrijk dat bewoners en bezoekers waakzaam blijven bij het beschermen van deze lokale leguanen tegen de voortdurende dreiging van niet-inheemse leguanen die bijvoorbeeld uit Sint Maarten komen.

Een andere belangrijke stap is het verder versterken van de bescherming en juridische status ervan. Het Koninkrijk der Nederlanden zal voorstellen om de antillenleguaan op te waarderen van Bijlage III naar Bijlage II van het Protocol Concerning Specially Protected Areas and Wildlife (SPAW). Deze upgrade zou betekenen dat deze leguanen nu onder het hoogste beschermingsniveau zouden vallen, wat betekent dat het bezit, de handel of zelfs verstoring van deze soorten verboden is.

De antillenleguaan is een ecologisch belangrijke soort die de biodiversiteit van Sint Eustatius verrijkt. Gezien de ecologische rol en het belang van deze soort als sleutelsoort in het Caribische droge bosecosysteem, verdienen deze leguanen onze bewondering en verbeterde inspanningen voor natuurbehoud. Door het bewustzijn te bevorderen, beschermende maatregelen te nemen en hun natuurlijke leefgebied te respecteren, kunnen we ervoor zorgen dat toekomstige generaties de schoonheid en het belang van deze opmerkelijke reptielen in het Nederlandse Caribisch gebied kunnen waarderen.

DCNA

De Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) ondersteunt wetenschapscommunicatie en outreach in de Nederlands-Caribische regio door natuurgerelateerde wetenschappelijke informatie breder beschikbaar te maken via onder meer de Dutch Caribbean Biodiversity Database, DCNA’s nieuwsplatform BioNews en de pers. Dit artikel bevat de resultaten van verschillende wetenschappelijke onderzoeken, maar de onderzoeken zelf zijn geen DCNA-onderzoeken. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. DCNA is niet aansprakelijk voor de inhoud en de indirecte gevolgen die voortvloeien uit het publiceren van dit artikel.

Tekst: Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA)
Foto's: Jasper Raijmakers (leadfoto: antillenleguaan (Iguana delicatissima)); Philippa King