Het lot van de hamerhaai: waarom deze haaien een helpende hand verdienen

Hamerhaaien, van het genus Sphyrna, komen over de hele wereld voor. Drie van de negen soorten ter wereld zijn te vinden in het Caribisch gebied, waaronder de geschulpte hamerhaai, de gladde hamerhaai en de grote hamerhaai. Deze soorten lijken veel op elkaar, wat het herkennen van deze haaien op soortniveau lastig maakt. Dit bemoeilijkt ook het beheer en beschermen van de hamerhaaien, en zorgt voor mazen in de wet met ongewenste sterfte van hamerhaaien als gevolg.

Belang 

Haaien, ook hamerhaaien, zijn toproofdieren, wat betekent dat ze aan de top van hun voedselweb staan en geen natuurlijke vijanden hebben. Haaien helpen de prooipopulatie gezond te houden door zieke en gewonde dieren op te eten. Ook heeft hun aanwezigheid invloed op de verspreiding van hun prooidieren. In gezonde oceanen dragen haaien bij aan het behoud van stabiele visbestanden en gezonde koraalriffen en zeegrasvelden. Dat is belangrijk voor de visserij en de economie – met name toerisme – van de eilanden. Hamerhaaien zijn kwetsbaar voor menselijke bedreigingen. Overbevissing, vervuiling en klimaatverandering zijn allemaal factoren die een negatieve invloed kunnen hebben op deze dieren. 

Bescherming 

Er zijn veel organisaties en mensen die zich inzetten voor de bescherming van hamerhaaien en hun leefgebieden in het Caribisch gebied. Een belangrijke mijlpaal was de instelling van beschermde gebieden zoals het Yarari Marine Mammal and Shark Sanctuary tussen de BES-eilanden. Extra inspanningen zijn echter cruciaal om meer beschermde mariene gebieden te creëren, de vervuiling van de oceaan te verminderen en duurzame visserijpraktijken te bevorderen. 

Het SPAW-protocol is een regionale overeenkomst waarbij de aangesloten landen zich hebben gecommitteerd aan de bescherming en het duurzame gebruik van de kust- en mariene biodiversiteit in de bredere Caribische regio. Binnen deze overeenkomst zijn soorten onderverdeeld in drie lijsten met verschillende beschermingsniveaus: Bijlage I, II en III. Bijlagen I en II bevatten een lijst van soorten die het hoogste beschermingsniveau behoeven. Voor deze soorten is het bezit, de handel of zelfs het verstoren van deze soorten verboden. Bijlage III bevat een lijst van soorten waarvan de exploitatie is toegestaan, maar sterk is gereguleerd. 

In 2017 zijn hamerhaaien opgenomen in de bijlage III-lijst van het SPAW-protocol, maar dit heeft niet geleid tot het gewenste herstel van hun populaties. Daarom is het Koninkrijk der Nederlanden samen met de Republiek Frankrijk van plan om tijdens de volgende Conference of the parties for the Cartagena Convention (COPS) een voorstel in te dienen om deze haaien op te nemen in de bijlage II-lijst. Hierdoor kunnen hamerhaaien extra bescherming krijgen. Zo kunnen deze haaien vrij rondzwerven in de Caribische wateren en bijdragen aan gezonde ecosystemen voor de komende jaren. 

Meer informatie 

• Het voorstel van Frankrijk en Nederland voor opname van de hamerhaai in het bijlage II van het SPAW-protocol (pdf: 636 KB)

DCNA 

De  Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) ondersteunt wetenschapscommunicatie en outreach in de Nederlandse Caribische regio door natuurgerelateerde wetenschappelijke informatie breder beschikbaar te maken via onder andere de Dutch Caribbean Biodiversity Database, DCNA's nieuwsplatform  BioNews en de pers. Dit artikel bevat de resultaten van verschillende wetenschappelijke onderzoeken, maar de onderzoeken zelf zijn geen DCNA-onderzoeken. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. DCNA is niet aansprakelijk voor de inhoud en de indirecte gevolgen die voortvloeien uit het publiceren van dit artikel. 

Tekst: DCNA
Foto's: Ben Philips; Ben Warden