Stille rifbewaarders: de strijd om de Caribische rifhaai te redden

De Caribische Zee staat bekend om zijn kristalheldere water, levendige koraalriffen en een oogverblindend aanbod aan zeeleven. Onder de charismatische bewoners van dit onderwaterparadijs bevindt zich de Caribische rifhaai (Carcharhinus perezii), een soort die een cruciale rol speelt bij het behoud van gezonde koraalriffen. In het Caribisch gebied worden deze toproofdieren geconfronteerd met toenemende bedreigingen, maar er gloort hoop aan de horizon. Tijdens de komende Conference of Parties for the Cartagena Convention (COPs) zal het Koninkrijk der Nederlanden streven naar meer bescherming voor deze prachtige dieren door deze soort op te nemen in bijlage III van het SPAW-protocol. Bijlage III omvat planten- en diersoorten die extra bescherming nodig hebben om te garanderen dat deze soort in staat is haar populaties in de Caribische regio adequaat te herstellen.

Belang

Caribische rifhaaien gedijen in de warme, tropische wateren van het Caribisch gebied, met een verspreidingsgebied dat zich uitstrekt van Florida tot Brazilië. De soort is een van de meest aangetroffen soorten rifhaaien in de hele Caribische Zee. Deze haai, die tot drie meter lang kan worden, is een van de grootste toproofdieren in het rifecosysteem en staat aan de top van het mariene voedselweb, met slechts een paar natuurlijke vijanden.

De Caribische rifhaai is niet alleen van grote economische waarde – omdat duiken met haaien een grote trekpleister is voor duikers van over de hele wereld – maar ook van cruciaal belang voor het handhaven van het evenwicht binnen het rifecosysteem. Hun aanwezigheid helpt bij het reguleren van de populaties van kleinere prooisoorten, wat op zijn beurt overbegrazing op zeegrasvelden en koraalriffen voorkomt en zieke of zwakke vissen uit de populatie elimineert. Dit evenwicht is essentieel voor het behoud van de gezondheid en diversiteit van het hele koraalrif.

Gevaren

Ondanks hun ecologische en economische betekenis worden Caribische rifhaaien in het Caribisch gebied geconfronteerd met talloze bedreigingen die hebben geleid tot een populatiereductie van naar schatting tussen de 50 en 79 procent in de afgelopen 29 jaar. In het (Nederlandse) Caribisch gebied wordt dit vooral veroorzaakt door:

Habitatverlies: de degradatie van koraalriffen en zeegrasvelden als gevolg van klimaatverandering, vervuiling en kustontwikkeling heeft een directe impact op de beschikbaarheid van eten voor deze haaien. Verlies van leefgebied vermindert hun vermogen om voedsel en onderdak te vinden.

Overbevissing: overbevissing vormt een van de meest directe bedreigingen voor Caribische rifhaaien. Ze worden vaak incidenteel gevangen in de commerciële visserij, waar vissers zich op andere soorten richten, of opzettelijk voor hun vinnen, die worden gebruikt in haaienvinnensoep.

Een oproep tot meer bescherming

Er zijn verschillende organisaties en personen die zich inzetten voor de bescherming van haaien en hun leefgebieden in het Caribisch gebied. Een belangrijke mijlpaal was de oprichting van beschermde gebieden zoals het Yarari Marine Mammal and Shark Sanctuary tussen Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Een andere mijlpaal was in 2019 toen de Nederlandse regering een Internationale Haaienstrategie (pdf: 1,1 MB) aannam. In de strategie wordt vastgelegd welke beschermings- en beheersmaatregelen voor haaien en roggen door de overheid moeten worden genomen in alle zeeën en oceanen waar Nederland invloed heeft (inclusief het Caribisch gebied). Er zijn nog steeds extra inspanningen nodig om meer beschermde mariene gebieden te creëren, de handhaving te verbeteren, de vervuiling van de oceaan terug te dringen en duurzame visserijpraktijken te bevorderen. Deze soorten kennen geen (politieke) grenzen en hun bescherming vereist grootschalige natuurbeschermingsinspanningen binnen het Nederlandse Caribisch gebied en daarbuiten.

Conclusie

De Caribische rifhaai is een soort die van groot belang is voor de koraalriffen in het (Nederlandse) Caribisch gebied. Nu de extra bescherming wordt aangevraagd tijdens de volgende COPs-bijeenkomst op Aruba, bestaat er hoop dat deze soort een gezonde toekomst zal hebben. Door hun ecologische betekenis en de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd te erkennen, kunnen we samenwerken om een betere toekomst voor de Caribische rifhaai in het Nederlandse Caribisch gebied en daarbuiten te garanderen.

DCNA

De Dutch Caribbean Nature Alliance (DCNA) ondersteunt (wetenschaps) communicatie en outreach in de Nederlandse Caribische regio door natuurgerelateerde wetenschappelijke informatie breder beschikbaar te maken via onder meer de Dutch Caribbean Biodiversity Database, DCNA's nieuwsplatform BioNews en de pers. Dit artikel bevat de resultaten van verschillende (wetenschappelijke) projecten, maar de projecten zelf zijn geen DCNA-projecten. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. DCNA is niet aansprakelijk voor de inhoud en de indirecte gevolgen die voortvloeien uit het publiceren van dit artikel.

Tekst: DCNA
Foto's: Jim Abernethy; Elianne Dipp