In actie voor de bedreigde haaien en roggen

Hoe belangrijk en noodzakelijk een bedreigde status ook is, in feite is het niet meer dan een eerste stap om risicofactoren aan te pakken en het voortbestaan van de soort op de lange termijn te waarborgen.

Haaienvinnensoep

Dit geldt zeker voor haaien en roggen, waarvan veel soorten met uitsterven worden bedreigd als gevolg van overbevissing. Haaien zijn gevoelig voor overbevissing omdat ze pas heel laat volwassen worden. Daarbij duurt de dracht heel lang, soms wel twee jaar, en krijgen ze maar weinig jongen.

De vraag naar het vlees van deze dieren is relatief beperkt, maar er wordt op internationale markten vooral grof geld betaald voor hun vinnen. Zo worden haaienvinnen bijvoorbeeld gebruikt in dure, Aziatische soepen of gerechten. Ook worden de vinnen gebruikt in middelen tegen spier- en gewrichtspijn.

Maximale bescherming voor haaien en roggen

De haaien en roggen die nu een beschermde status hebben in Appendix II van de Conventie Inzake de Internationale Handel in Bedreigde Uitheemse Dieren en Planten (CITES) vertegenwoordigen zo'n 25 procent van de handel in haaienvinnen wereldwijd. Deze status is een officiële erkenning van de sterke afname van de populatie van deze diersoorten: 70 procent of meer. Dit is een groot probleem, want de haai heeft als roofdier een belangrijke rol in de voedselketen in de zee.

De status van de haai betekent ook dat alle nog toegestane vangst en handel moet worden gereguleerd en duurzaam beheerd. In 2013 werd er voor het eerst een beschermde status toegekend aan een aantal van de meest verhandelde haaiensoorten en dat leidde tot een grote stroom aan beheermaatregelen: vangst- en handelsverboden, exportquota en proactieve handhaving bij handel in haaien van de CITES-lijst. Voor veel overheden was dit een nieuwe ontwikkeling.

Haaien krijgen prioriteit

Nu, jaren later, zien wij dat door de CITES-lijst het voorkomen van de illegale handel in haaien wereldwijd prioriteit heeft gekregen. In mei 2020 werd door Hongkong SAR ruim 26 ton vinnen van haaien van de CITES-lijst, die illegaal waren verscheept, in beslag genomen. De vracht was afkomstig uit Ecuador. In reactie hierop kondigde Ecuador een paar weken later aan de export en mogelijk ook de vangst van vijf haaiensoorten – waarvan vier als Bedreigde diersoort opgenomen in de CITES-lijst – gaat verbieden met het oog op betere handhaving en het tegengaan van illegale visvangst en handel.

Goed fundament voor de toekomst

De snelle identificatie van de bedreigde diersoorten van de CITES-lijst door Hongkong SAR en de al even snelle reactie van Ecuador in de vorm van nieuwe regelgeving, zijn het directe resultaat van jarenlang lobbyen bij overheden door natuurbeschermingsorganisaties wereldwijd om prioriteit te geven aan het handhaven van de beschermde status van haaien en roggen. Dit is een belangrijk wapenfeit voor CITES en een goed fundament voor de toekomst.

We zijn er nog niet

Maar er moet nog veel meer gebeuren. Ruim 50 procent van alle haaien en roggen wordt met uitsterven bedreigd of zit daar niet ver vanaf. Daarbij zijn er voor veel soorten nog geen vangstquota of vangst- en handelsverboden. Tijdens de 18e Conferentie van de Partijen van CITES in augustus 2019 werd de handel in nog eens 18 bedreigde haaien- en roggensoorten via regelgeving aan banden gelegd.

Het International Fund for Animal Welfare (IFAW) zet zich onverminderd in om overheden te steunen bij het handhaven van regelgeving voor deze bedreigde diersoorten van de CITES-lijst, om de urgentie te benadrukken van beheermaatregelen voor haaien en roggen en bij het lobbyen voor betere bescherming van de meest bedreigde haaien en roggen.

Focus

Momenteel ligt onze focus met name op de effectieve implementatie van de nieuwe CITES-status van de haaien in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied. Binnen dit project vallen ook het geven van trainingen over handhaving en het visueel en genetisch identificeren van haaiensoorten die op de CITES-lijst staan, en het bijdragen aan de ontwikkeling van duurzame exportquota.

Onze aandacht gaat daarnaast uit naar het ontwerpen van aanvullende tools en het in kaart brengen van de meest bedreigde haaiensoorten, waarvoor onmiddellijk beschermende maatregelen moeten worden genomen.

Maximale bescherming

Doorgaans gaat de meeste aandacht uit naar de conferentie van CITES. Het traject daarna echter, zoals het afdwingen van handhaving, het opstellen van nieuwe vangstquota en het reguleren van de handel, is bepalend voor het succes van CITES. IFAW is blij met de inzet van de overheden in de eerder genoemde regio's voor alles wat zij hebben gedaan om het uitsterven van haaiensoorten te voorkomen. De komende jaren dragen wij weer graag bij aan verdere oplossingen om haaien en roggen de maximale bescherming te bieden. 

Ons werk wordt ondersteund door de Wildlife Conservation Society en het Shark Conservation Fund.

Tekst: International Fund for Animal Welfare
Foto: Steve de Neef