Ondergewaardeerde braam hoort in Nederlandse natuur

Ze worden door bezorgde politici vaak aangehaald als ongewenst effect van een teveel aan stikstof in natuurgebied: bramen. Ook in het natuurbeheer en -beleid waart het schrikbeeld van ‘bramen & brandnetels’ al vele decennia rond. Bramen worden zonder meer weggezet als aanwijzingen voor verslechtering van de natuur en het landschap. Deze suggestie is onjuist en ongelukkig, stellen onderzoekers in de OBN-brochure Bramenland Nederland, soortenrijkdom en natuurwaarde (pdf: 6,2 MB). Onjuist, omdat in ons klimaat de vele soorten bramen van nature prominent aanwezig zijn op veel verschillende groeiplaatsen. En ongelukkig, omdat in de stikstofdiscussie een focus op bramen de aandacht afleidt van de werkelijke, ernstige effecten van voortgaande stikstofdepositie en verzuring op de natuur.

Bramen als leefgebied

Bovendien bestaat ‘de braam’ niet: Nederland kent meer dan 200 verschillende soorten! De grote soortenrijkdom aan bramen gaat samen met een brede variatie aan specifieke groeiplaatsen, variërend van zuur tot kalkrijk en van voedselarm tot voedselrijk. Tal van bramensoorten zijn karakteristiek voor oude cultuurlandschappen en bossen met hoge natuurwaarde.

Braamsoorten leveren ook een belangrijke bijdrage aan de biodiversiteit. De diversiteit aan bramen is op zichzelf al waardevol, maar bramen vormen ook een goed leefgebied voor soorten uit verschillende diergroepen. Boomkikkers maken bijvoorbeeld dankbaar gebruik vaan de bescherming die de stekels van de braam bieden, reeën en herten eten de bladeren, vlinders en andere insecten halen nectar uit de bloemen van de braam en vogels en zoogdieren eten de vruchten. Van verschillende sprinkhanen is bekend dat ze bramen graag gebruiken als baltsplaats.  

Rehabilitatie van de braam

In de brochure van Kennisnetwerk OBN laten onderzoekers – onder wie de bramenkenner en ecoloog Rienk-Jan Bijlsma, en Rense Haveman, die promoveerde op het onderwerp bramen in natuurbeheer – daarom zien dat bramen een plek verdienen in de Nederlandse natuur. De brochure beschrijft hoe de grote soortenrijkdom van bramen in Nederland en buurlanden het gevolg is van bijzondere genetische, morfologische en ecologische eigenschappen van bramen. Ook worden de karakteristieke bramenflora’s van afzonderlijke landschappen in Nederland beknopt beschreven en geïllustreerd. Vervolgens wordt toegelicht hoe braamsoorten en ‘verbraming’ kunnen worden gebruikt als indicatoren voor goede en minder goede natuurkwaliteit en hoe deze kennis kan worden gebruikt in het natuurbeheer.

Veldwerkplaats en webinar Bramen in het natuurbeheer

In de Veldwerkplaats Bramen in het Natuurbeheer op 7 september, bedoeld voor medewerkers van onder andere terreinbeherende organisaties, waterschappen en gemeenten, vertellen ecologen Rense Haveman en Iris de Ronde over de soortenrijkdom en de ecologie van de diverse soorten bramen in het landschap. Deelnemers leren over de oorzaken van bramendominanties in het landschap, over de vraag wanneer bramen daadwerkelijk een probleem vormen en wat je hieraan zou kunnen doen in het beheer. ’s Middags gaan we op zoek naar de bramenrijkdom in natuurgebied het Hekenbroek, waar de discussie wordt voortgezet over bramen als probleem, of als waarde. 

Op 19 oktober is er ook een OBN Kennisuur over bramen. In dit webinar leer je in een uur meer over bramensoorten in Nederland en het beheer ervan. Kijk voor alle onderwerpen van OBN kennisuren op Natuurkennis.nl en meld je (kostenloos) aan. 

Tekst: OBN Natuurkennis
Foto's: Rense Haveman