Vlindervlucht in Noord-Brabant

Een van de uithangborden onder de Brabantse dagvlinders is natuurlijk het pimpernelblauwtje. Deze komt in ons land alleen in Noord-Brabant voor. In 1990 is deze, samen met het nauw verwante en daar inmiddels weer verdwenen donker pimpernelblauwtje, geherintroduceerd in de Moerputten. Inmiddels zit daar een vaste populatie. Maar alleen de Moerputten is te klein voor een echt duurzame populatie en gelukkig is het project ‘Blues in the Marshes’ uitgevoerd. Dit was een samenwerkingsverband tussen Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Waterschap Aa en Maas, gemeente Heusden en De Vlinderstichting, en werd mogelijk gemaakt door financiële bijdragen vanuit Europa (Life+ en Natura2000) en de provincie Noord-Brabant. Het project hield in dat er nieuw leefgebied werd ontwikkeld voor tal van soorten en ook het pimpernelblauwtje heeft ervan geprofiteerd. Het project is in 2018 afgerond, maar het pimpernelblauwtje heeft de nieuw ontwikkelde gebieden snel ontdekt en plant zich daar nu ook voort. Vanaf de wandelroute in de Moerputten heb je een prima beeld van het gebied en daar kun je ook, in juli, het pimpernelblauwtje te zien krijgen.

Lastiger wordt het om een glimp op te vangen van de speerwaterjuffer, want dat is een echt zorgenkindje. Speerwaterjuffers leven alleen in vennen waar bij de oever draadzegge of snavelzegge groeit. Ze komen alleen nog voor op een handvol plekken in Noord-Brabant en in één gebied in Overijssel. De enige populatie in Gelderland lijkt recent verdwenen. Vrijwel alle populaties liggen volledig geïsoleerd, alleen in de omgeving van de Strabrechtse heide en het Leenderbos zijn meerdere populaties. Dat maakt de soort kwetsbaar. In gebied het Beuven werden een jaar of vijf-zes geleden nog honderden speerwaterjuffers gezien. Maar de droogte van de afgelopen jaren heeft daar flinke impact gehad en de soort lijkt er nu verdwenen. Ook enkele andere vennen in de omgeving hebben te lijden onder de droogte. Het is maar zeer de vraag of de speerwaterjuffer hier zal kunnen overleven. De effecten van klimaatverandering zijn niet alleen een gestage verhoging van de temperatuur, maar ook een grotere kans op weersextremen. Het aantal extreem natte en extreem droge zomers neemt toe. De impact van die extremen is waarschijnlijk in veel gevallen groter dan de temperatuurverandering zelf. De problemen waar de speerwaterjuffer nu mee te maken heeft, zijn een duidelijk voorbeeld van de invloed van die weersextremen. Zelfs als de vegetatie zich herstelt, is het nog maar de vraag of er nog speerwaterjuffers in de omgeving zijn om weer een populatie op te bouwen.

Over typische nachtvlinders in Noord-Brabant verschijnt binnenkort een Nature Todaybericht, maar een bijzondere Brabantse soort is de moerasspinner. Deze bedreigde soort komt alleen in de Peel voor. De vliegtijd van de vlinder is hoofdzakelijk juli. In 2020 werd een deel van het leefgebied van deze bedreigde nachtvlinder verwoest, maar gelukkig werd de vlinder vorig jaar toch nog gevonden. Kort na de vliegtijd, in augustus van 2022, ging echter opnieuw een deel van het leefgebied in vlammen op. Het huidige jaar wordt een spannend jaar om de gevolgen van de brand vast te kunnen stellen. Heeft de moerasspinner het overleefd?

Kom naar ‘Hartje groen’ en vier met ons mee!

De Vlindervlucht leidt ons op 11 mei naar Schaik. We zijn daar welkom op de Natuurcamping Hartje Groen waar we beginnen met een presentatie van Irma Wynhoff. Irma is de drijvende kracht achter het onderzoek naar pimpernelblauwtjes. Al meer dan 20 jaar coördineert zij de jaarlijkse monitoring van deze bedreigde vlinders. Daarnaast was ze als projectleider nauw betrokken bij ‘Blues in the Marshes’. Ook komen andere soorten van de provincie Noord-Brabant aan bod. Aansluitend gaan we vlinders en libellen kijken in een prachtige grote Idylle die is aangelegd bij Hartje Groen. Hier kunnen we, als het weer een beetje meezit, genieten van allerlei juffertjes, blauwtjes, glassnijders en nog veel meer.

We starten om 10 uur met een kopje koffie of thee en de bijeenkomst duurt tot 12 uur. Daarna kunt u natuurlijk op eigen gelegenheid nog heerlijk genieten in deze idylle of het prachtige naastgelegen natuurgebied de Maashorst.

Meer informatie

• Kijk hier voor informatie en om u aan te melden.

Tekst: Kars Veling en Amber van Amsterdam, De Vlinderstichting
Foto’s: Kars Veling; Andre den Ouden; Jurriën van Deijk