Eikenprocessierupsen uit het ei; brandharen rond 21 mei verwacht

In Mill, Sittard en Hengelo zijn de eerste eikenprocessierupsen op tweede paasdag, 10 april, uit het ei gekomen. In Dieverbrug en Zwolle, waar de uitkomstdatum ook gevolgd wordt, bleven de eitjes nog dicht. De verwachting is dat deze spoedig zullen volgen. Vorige week voorspelden we dat de uitkomstdatum rond 9 april zou plaatsvinden. Dat is dus uiteindelijk een dag later geworden. In vergelijking met vorig jaar kwamen de eitjes 12 dagen later uit het ei. Dit is opvallend aangezien de gemiddelde maarttemperatuur met 7,0 °Celsius vrijwel gelijk was aan de 7,2 °Celsius van vorig jaar en er dit jaar veel minder vorstdagen in maart zijn geweest. Mogelijk heeft de zeer warme februari vorig jaar of de zeer hoge maximumtemperaturen van bijna 20 °Celsius op 22 maart 2022 voor een versnelling gezorgd.

Sluipvliegen op dezelfde dag tevoorschijn

Opvallend was dat op de dag waarop de eikenprocessierupsen uit het ei kwamen, er gelijk sluipvliegen in de kooien werden aangetroffen. Naast de eipakketjes die afgezet zijn op de takken van de eik, lagen er in de afgesloten kooien ook oude nesten van 2022. De jonge rupsjes hebben dus gelijk natuurlijke vijanden om zich heen.

Brandharen rond 21 mei verwacht

Nu de uitkomstdatum bekend is, kunnen we een nieuwe verwachting opstellen voor het moment waarop de rupsen het vierde larvestadium gaan bereiken. Rekening houdend met de 14-daagse weersverwachting en voor de dagen daarna de voor die tijd normale temperatuur komen we uit op 21 mei. Als tot die tijd de gemiddelde temperatuur hoger uitvalt dan nu verwacht wordt, zal die datum naar voren schuiven. Valt de temperatuur lager uit, dan schuift de datum naar achteren.

Het is mogelijk dat er plaatselijk opeens eikenprocessierupsen op de stam verschijnen. Dat zijn mogelijk rupsen die in 2022 hun cyclus niet hebben voltooid en dit jaar tevoorschijn komen. Op diverse plekken hebben we grondnesten waargenomen, maar we weten niet of de vlinders vorig jaar uitgekomen zijn.

Ook de voedselbeschikbaarheid voor de rupsen bepaalt hoe snel de ontwikkeling verloopt. Er kan een behoorlijk verschil in datum van bladontplooiing tussen verschillende individuen van de zomereik zitten. We verwachten dat rond 12 april de eerste 5 procent van de zomereiken in Nederland hun bladeren ontplooid zullen hebben. Rond 23 april zal de helft van de eiken het eerste blad ontplooid hebben en rond 4 mei vrijwel alle zomereiken. In bomen die later in blad komen, zal de ontwikkeling van de rupsen trager verlopen en zullen ze dus later dan 21 mei brandharen krijgen.

Plaagdruk melden in juni

Ook dit jaar roepen we gemeenten, boombeheerders en vrijwilligers weer op om, zodra de nesten gevormd worden, de plaagdruk door te geven via het speciale plaagdrukformulier. Dit kan het beste vanaf begin juni. De plaagdruk is te bepalen door van minimaal dertig eiken, maar liefst meer, te bepalen of er eikenprocessierupsnesten in zitten. Indien mogelijk vragen we om bij de inventarisatie onderscheid te maken tussen nesten van verschillende omvang: nesten ter grootte van een tennisbal, voetbal of deken.

De waarnemingen kunnen op straat-, wijk- of gemeenteniveau ingevoerd worden. Op de plaagdrukkaart is te zien wat de plaagdruk in de geïnventariseerde gebieden is. Een uitleg van het formulier staat in het natuurbericht Nieuwe tool om plaagdruk eikenprocessierups in kaart te brengen.

Nieuwsbrief

Mensen die op de hoogte willen blijven van nieuws en ontwikkelingen rondom de eikenprocessierups, kunnen zich aanmelden voor de gratis emailnieuwsbrief van het Kennisplatform Processierups. Registratie voor deze nieuwsbrief kan op de website van het RIVM.

Leidraad Beheersing Eikenprocessierups

Iedereen die meer wil weten over de eikenprocessierups kan terecht op de website van het Kennisplatform Processierups. Daar is ook de Leidraad Beheersing Eikenprocessierups te vinden. Deze 2022-editie bevat informatie over alle aspecten van de eikenprocessierups en is volledig herzien en aangevuld met de laatste inzichten over alle aspecten van de eikenprocessierups. Van ecologie en gezondheidsrisico’s tot beleid en communicatie. De Leidraad besteedt ook aandacht aan het juridisch kader, afvalprotocol en ecologisch verantwoorde beheersmethoden.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Henry Kuppen, Terra Nostra; Arnold van Vliet, Wageningen University; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research, Hidde Hofhuis, Stichting voor Duurzame Ontwikkeling
Foto’s: Walter van Dijk, Gildbor; Henry Kuppen