Zijn wolven van invloed op wildbeheer op de Veluwe?

Berichten en discussie over wolven spitsen zich in de media meestal toe op incidenten met gedode landbouwdieren. Hoewel die slachtoffers zeker vallen (en vaak met preventiemaatregelen voorkomen kunnen worden), leven de meeste wolven in natuurgebieden en jagen op daar levende herten, reeën, zwijnen en kleiner wild zoals hazen. ARK Rewilding Nederland, de Zoogdiervereniging en Faunabeheereenheid Gelderland bespraken op Kroondomein het Loo met 70 betrokkenen recente kennis en inzichten. Hun hoofdvraag? Hoe laten we het natuur- en faunabeheer op de Veluwe meegroeien met de aanwezigheid van wolven.

Complexer dan gedacht

Tijdens de kennisdag werd duidelijk dat ecologen, natuurbeheerders en wildbeheerders invloed denken te zien van wolven op gedrag en aantallen van herten, zwijnen en reeën. Naast sterfte door afschot en incidenten zoals aanrijdingen, is er predatie door wolven bij gekomen. Iets om in het wildbeheer rekening mee te houden. Dat is complexer dan we denken. Bart Beekers van ARK Rewilding Nederland geeft als voorbeeld: "Aaseters maken dankbaar gebruik van de prooidieren die wolven achterlaten in het veld om later weer van te kunnen eten; een gedekte tafel voor tientallen soorten als raven, buizerds, zwijnen en vossen, die mee-eten van het aas. Vanwege die extra gasten aan zijn tafel zal een wolf mogelijk vaker op jacht moeten. Er moeten dan nog wel voldoende prooien beschikbaar zijn. Hoe de interactie tussen wolf, aas en aaseters precies zit, moeten we de komende jaren goed volgen."

Te kort door de bocht

Ook Glenn Lelieveld van de Zoogdiervereniging benadrukt dat het belangrijk is om goed te kijken in het veld wat er gebeurt en dit ook goed vast te leggen: "Ik hoor de meest wilde verhalen, zowel dat wolven alles wat aanwezig is opeten als dat wolven de haast heilige oplossing voor alles zijn. Beide zijn veel te kort door de bocht en met dat soort uitspraken krijg je alleen maar verdere polarisatie, in plaats van dat we samenwerken aan een gezond ecosysteem waar wijzelf en de wolf onderdeel van zijn. Belangrijk daarbij zijn juist die verschillende perspectieven, inzicht in wat er in het veld gebeurt en afstemming over de prioritering van de, soms conflicterende, belangen."

Integraal kijken

Erik Koffeman, secretaris van de Faunabeheereenheid Gelderland, benadrukt het belang van meerdere aanvliegroutes naar de vraag hoe je je faunabeheer inricht. "We komen er niet als we alleen maar kijken naar de wolf, óf alleen maar naar de staat van instandhouding van herten en zwijnen, óf alleen maar naar de vraag of het Veluwse bos wel kan verjongen onder de vraatdruk van hoefdieren. We moeten integraal kijken. Juist het feit dat we hier met een breed gezelschap van faunabeheerders, ecologen, overheden, natuurorganisaties en kennisinstituten bijeen zijn, is een van de belangrijkste resultaten van deze dag. ARK, Zoogdiervereniging en de Faunabeheereenheid gaan dit gesprek samen met allerlei partijen voortzetten en al lerend het faunabeheer inrichten op wat natuur, landschap, mens en dier nodig hebben."

BETROKKENEN BUIGEN ZICH OVER DE VRAAG HOE FAUNABEHEER VELUWE MEEGROEIT MET DE AANWEZIGHEID VAN WOLVEN

Verdiepende samenvatting kennisdag

Dagvoorzitter Martin Drenthen (Radboud Universiteit) opent met de stelling dat de wolf zo'n maatschappelijke onrust veroorzaakt omdat hij de heldere scheiding tussen natuur en cultuur ter discussie stelt. Zijn wij mensen eigenlijk wel bereid het landschap te delen met andere soorten, wanneer dat met ongemak gepaard gaat, vraagt hij zich af. Drenthen constateert dat er hoe dan ook meer aandacht nodig is voor de kennisvragen die de komst van de wolf oproept.

Glenn Lelieveld van Zoogdiervereniging schetst de meest recente inzichten over hoeveel wolven waar op de Veluwe leven én deelt met het publiek de eerste resultaten uit onderzoek naar het dieet van wolven in Nederland. Wanneer we meer weten over de voedselbehoefte van wolven in het Nederlandse landschap, kunnen we ook in relatie tot het beheer inschatten of en zo ja hoeveel je rekening je zou moeten houden in het faunabeheer met de aanwezige wolven.

Arie Trouwborst (universitair hoofddocent natuurbeschermingswetgeving in Tilburg) neemt de toehoorders mee in de juridische randvoorwaarden voor faunabeheer die voortvloeien uit de beschermde status van de wolf. Als gevolg van de strikte bescherming is onder meer het ‘opzettelijk verstoren’ van wolven verboden, en zijn overheden verplicht actief ‘instandhoudingsmaatregelen’ voor wolven te treffen. Concreet: faunabeheer in wolvengebied moet zó gebeuren dat voldoende rust en voedselaanbod gewaarborgd zijn.

Faunabeheereenheid Gelderland-secretaris Erik Koffeman betoogde dat zijn verwachting niet is dat de wolf het beheer alleen kan. Beheer door mensen blijft ook nodig. Bovendien is de wolf slechts een van de soorten die vanuit Natura 2000-richtlijnen aandacht behoeven. Voor een goed leefgebied voor de wolf is het ook belangrijk dat de natuur gezond en vitaal is. Die natuur op de Veluwe staat onder druk. Het grote aantal hoefdieren – de belangrijkste prooi voor de wolf – maakt dat gemiddeld 58 procent van de natuurlijke boom- en struikverjonging wordt begraasd. Het bos verliest zo zijn vitaliteit, met alle gevolgen van dien. Het is dan ook belangrijk de doelen en de doelstanden na te streven zodat de Veluwe vitaler wordt. Wolf en jager kunnen elkaar daarbij helpen.

Gerrit Jan Spek (Adviseur Grofwild Faunabeheereenheid Gelderland) bepleit een nog bredere focus. De grote aandacht voor wilde hoefdieren, bosverjonging en wolven op de Veluwe is slechts een klein deel van het verhaal. De ecologische uitdagingen van de Veluwe beginnen in de bodem en de oplossing zit in de planten. Wolven en jagers kunnen er samen voor zorgen dat zoveel mogelijk inheemse plantensoorten weer hun plek vinden op de Veluwe. Samen kunnen zij het aantal grazers op een niveau brengen dat een gezonde en vitale Veluwe mogelijk maakt. Een soortenrijke Veluwe, bovengronds én ondergronds. Ook ruimtelijk dienen we breder te kijken: verbind de droge, schrale Veluwe met de mineraalrijke, natte Veluwe. Verbind de Veluwe met de gebieden tot aan de Randmeren, de IJssel, de Rijn en de grens met Utrecht.

Bart Beekers van ARK Rewilding Nederland benadrukt de cruciale rol van de wolf als aasleverancier voor andere soorten. Een wolvenprooi vormt een goed gevulde dis voor grote en kleine soorten. Die mee-eters maken dat wolven zélf wellicht meer prooidieren nodig hebben dan alleen voor hun eigen voedselbehoefte. Daarnaast is aas tijdens verschillende levensfasen en omstandigheden belangrijk voor wolven.

Dick Klees en Glenn Lelieveld gaan verder in op de interactie tussen wolf, mens, dier en vegetatie. Het is duidelijk dat de Nederlandse natuur anders in elkaar zit dan bijvoorbeeld het Amerikaanse Yellowstone park, maar welke aspecten zijn wél relevant voor de Nederlandse situatie? Die aspecten kun je vertalen in getallen en met deze getallen kun je vervolgens rekenen. Met elke extra parameter groeit de betrouwbaarheid en tegelijkertijd de onzekerheid van een model. Daarmee geeft de modellering van de te verwachten invloeden van wolven op (hoef)dieren en vegetaties geen absolute kennis, maar wel een denkrichting.

Tekst: Lars Soerink, ARK Rewilding Nederland
Foto: Vaclav Sebek
Illustratie: Jeroen Helmer, ARK Rewilding Nederland