Kiezen tussen bever- of habitatbescherming

Natuurmonumenten vroeg OBN natuurkennis of het ondanks deze actieve bever mogelijk is om in de Moeselpeel toch rietland, laagveenmoeras en/of elzenbroekbos te realiseren. En welk beheer is hier dan voor nodig?

De Moeselpeel

Voor het antwoord maakten de onderzoekers een ecohydrologische analyse van het gebied met de bever. Hieruit blijkt dat er door het opstuwen van het water veel minder van het diepe, basenrijk en relatief schoon grondwater naar de oppervlakte komt. Hierdoor neemt naar verhouding de invloed van oppervlakkig, sulfaatrijk grondwater toe. Dit leidt tot een voortgaande afbraak van veen. Natuurmonumenten kan deze ene dam verwijderen, maar de bever zal dan ongetwijfeld elders een nieuwe gaan bouwen. Het zal daarom, hoe dan ook, erg moeilijk worden om bij de huidige waterstanden in dit gebied rietland, laagveenmoeras en elzenbroekbos in stand te houden omdat deze natuurtypen schoner water vereisen.

Andere bevergebieden

De conclusies gelden niet alleen voor de Moeselpeel. Het grondwater is op veel plekken belast met onder andere sulfaat en nitraat. IJzerconcentraties zijn vaak afgenomen, waardoor de negatieve effecten van vernatting (afsterven vegetatie) veel groter worden. De onderzoekers zien zowel voordelen als nadelen van de komst van bevers.

Voordelen:

• De bever is een belangrijke soort van natte ecosystemen.
• Uitbreiding van grondwater-afhankelijke natuur op de hogere randen van de natte natuur.
• Betere bestendigheid natte natuur tegen extreme zomerdroogte.

Nadelen:

• In de laaggelegen delen zullen ongewenste processen als veenafbraak, sulfidevorming en fosfaatmobilisatie snel (binnen een of enkele jaren) op gang komen. Dit zijn vaak de best ontwikkelde delen van natte natuurtypen.
• Dit leidt tot achteruitgang en sterfte van soorten die gevoelig zijn voor deze processen. Het meest gevoelig zijn de moslaag en de mycoflora. Maar al snel vindt ook een aanzienlijke sterfte plaats in de kruidlaag en zelfs in de boomlaag.
• Eutrafente plantensoorten als mannagras, liesgras en kroossoorten breiden zich uit.

Ecohydrologische systeemanalyse

De balans tussen voor- en nadelen, zal per gebied anders uitpakken. Dat is onder meer afhankelijk van de mogelijkheden om de (grond-)waterkwaliteit te kunnen verbeteren, van de hydrologische situatie in het natuurgebied, het toekomstige klimaat en de vestigingsmogelijkheden van soorten die bij de nieuwe situatie thuishoren. Net als voor het opstellen van een hydrologisch inrichtingsplan, is het voor het beoordelen van korte- en langetermijneffecten van beverdammen (en wenselijke marges in waterpeilen) noodzakelijk een gedegen ecohydrologische systeemanalyse op te stellen, inclusief kennis van de waterkwaliteit en van de biogeochemische effecten van vernatting. Ook is al gezien dat bevers soms na verloop van tijd een gebied weer verlaten. Soms is het zelfs mogelijk om kunstmatig water door of om een beverdam te leiden, bijvoorbeeld via een ‘beaver deceiver’ oftewel ‘beverfopper’. Maar hier is zowel moreel als technisch het laatste woord nog niet over gezegd. Zo zijn bevers in de Keersopbeemden er in november 2022 in geslaagd zo’n beverfopper te foppen door er een dam overheen te leggen.

Keuzes

De komst en uitbreiding van bevers in de Nederlandse natuur heeft dus zeker de nodige gevolgen voor de gebieden waar ze verblijven. Het zal lastig zijn om zowel de bever, als de oorspronkelijke habitat te beschermen. Een keuze maken vraagt in dit soort gevallen altijd om een gedegen analyse van het gebied en kennis van de waterkwaliteit en van de biogeochemische effecten van de vernatting.

Meer informatie

• Lees het adviesrapport op Natuurkennis.nl:
  Versjangeleert één bever de Moeselpeel? Geschreven door M.H. Jalink en E. Brouwer in 2022. Adviesvraag OBN-031-NZ, BE. VBNE, Driebergen (pdf: 3,8 MB).

Tekst: Kennisnetwerk OBN
Foto: Mark Jalink