Ontbossing en stroperij bedreigen de machtige jaguar

Inheemse volkeren en lokale gemeenschappen vereren de jaguar al eeuwenlang als een symbool van kracht. Als roofdier bovenaan de voedselketen speelt de jaguar een belangrijke rol in het grotere ecosysteem: ze houden populaties van andere soorten onder controle en handhaven zo het ecologisch evenwicht. 

Ontbossing en stroperij bedreigen de jaguar

Helaas loopt het aantal jaguars sterk terug. Wetenschappers schatten dat er nog maar zo'n 130.000 tot 208.000 jaguars over zijn in het wild. Ontbossing en nieuwe infrastructuur voor stedelijke ontwikkeling zorgen ervoor dat ze minder goed vrij kunnen rondzwerven, en bemoeilijken hun mogelijkheden om prooidieren en partners te vinden. 

Stropers hebben het ook steeds meer op de dieren voorzien vanwege hun tanden, huid, botten en andere lichaamsdelen. In sommige culturen geloven mensen dat de botten een geneeskrachtige werking hebben. De tanden worden gebruikt om sieraden te maken, die een sociale status laten zien. Uit gegevens over inbeslagnames blijkt dat de smokkel van jaguars sinds 2012 aanzienlijk is toegenomen. Ook zien we dat lichaamsdelen en producten van jaguars steeds meer in het openbaar worden verkocht, met name ook online. 

Daarom hebben IUCN NL, Earth League International (ELI) en IFAW van 2019 tot 2022 samengewerkt aan Operation Jaguar om de illegale handel in jaguars in Peru, Bolivia, Guyana en Suriname te bestrijden. Het project werd mogelijk gemaakt door steun van de Nederlandse Postcode Loterij. 

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.Operation Jaguar: bescherming van de jaguar, een icoon van de Amerika’s (Bron: IFAW & IUCN NL)

Onderzoek naar internationale smokkelnetwerken

ELI, een non-profitorganisatie die zich richt op het tegengaan van milieurcriminaliteit, deed onderzoek naar jaguarsmokkel in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. ELI verzamelde informatie en onderzocht de toeleveringsketen voor de illegale handel in wilde dieren. Dit deden ze om de dynamiek van de jaguarsmokkel in de regio in kaart te brengen en de belangrijkste spelers, smokkelroutes en bestemmingen te achterhalen. 

In 2020 heeft ELI een rapport uitgebracht op basis van onderzoek in Bolivia, waarin het de modus operandi en transportmethoden, routes en geografische hotspots uit de doeken deed. Als resultaat van dit onderzoek arresteerden de Boliviaanse autoriteiten in 2021 vijf van de grootste jaguarsmokkelaars van Zuid-Amerika. 

Lobbyen voor betere bescherming

De jaguar staat als 'bijna bedreigd' op de Rode Lijst van IUCN. Daarom is het belangrijk dat jaguars en hun leefgebieden worden beschermd en dat overheden en wetshandhavers strengere maatregelen inzetten in de strijd tegen de handel in deze soort. 

In februari 2020 is grote vooruitgang geboekt voor de jaguar. Dit gebeurde tijdens de 13e Conferentie van de Partijen (CoP) van het VN-Verdrag inzake de bescherming van trekkende wilde diersoorten (CMS) in Gandhinagar in India. Overheden zijn hier voor het eerst overeengekomen dat de diersoort als bedreigd moet worden geclassificeerd en in zijn hele verspreidingsgebied moet worden beschermd. 

Bovendien is in 2021 bij het IUCN World Conservation Congress in Marseille motie 106 aangenomen over continentaal behoud van de jaguar (Panthera onca). Hiermee werd internationaal aandacht gevraagd voor de precaire status van de jaguar. Hopelijk leidt dit op korte termijn tot strengere beschermende maatregelen.

Versterking van handhaving en justitie

In het kader van Operation Jaguar heeft IFAW gewerkt met agenten, douanemedewerkers, openbare aanklagers en rechters in Guyana, Peru en Suriname om hun capaciteiten voor het opsporen, onderzoeken en vervolgen van wildlifecriminaliteit te versterken. In ieder land werden diverse workshops gehouden, waarbij meerdere onderwerpen aan de orde kwamen: identificeren van veelvoorkomende diersoorten die in de regio worden verhandeld, controleren of vergunningen voor handel in wilde dieren rechtsgeldig zijn, detecteren van smokkel van wilde dieren en het opvolgen van protocollen voor beheer en welzijn van in beslag genomen dieren. Ook andere essentiële vaardigheden werden behandeld: onderzoeksstrategieën, bewijsvergaring en het werken met getuigen, inclusief interviewtechnieken.  

Om meer ondersteuning te bieden aan handhavende instanties hebben IFAW en IUCN NL een pilot uitgevoerd met Scent Imprint Conservation Dogs. De pilot demonstreerde aan de autoriteiten hoe speurhonden in havens en op vliegvelden kunnen helpen met de opsporing van wilde dieren of delen hiervan. Wesley Visscher heeft zijn honden Bruce en Boris getraind om delen van jaguars met hun superieure reukvermogen op te sporen in dozen, pakketten, auto's en containers. Sindsdien zijn er in twee van de deelnemende landen succesvolle pilots gehouden, die lokale autoriteiten aanmoedigen om hun opsporingsrepertoire uit te breiden met speurhonden die specifiek zijn getraind om handel in wilde dieren te bestrijden. 

Sleutelrol voor lokale en inheemse gemeenschappen 

Meer dan de helft van de biodiversiteit op aarde bevindt zich op land van inheemse gemeenschappen. Daarom is het essentieel om de verhalen en ecologische kennis van deze gemeenschappen te raadplegen, en in te zetten om ecosystemen en culturele diversiteit succesvol te beschermen. Operation Jaguar erkent en begrijpt de sleutelrol van lokale gemeenschappen en organisaties voor de bestrijding van de handel in wilde dieren. 

Alle activiteiten binnen het project zijn ook gericht op een betere uitwisseling van kennis en meer samenwerking binnen en tussen Zuid-Amerikaanse landen. Of het nu gaat om het verzamelen van informatie, het versterken van de wetshandhaving of het vergroten van het bewustzijn bij het bredere publiek: Operation Jaguar heeft essentiële vaardigheden en middelen geleverd om lokale instanties, organisaties en gemeenschappen meer slagkracht te geven om de iconische jaguar te redden en zijn natuurlijke en culturele erfgoed veilig te stellen.