Boeren voor Natuur: actueler dan ooit
Wageningen Environmental Research, Wageningen University & ResearchNatuurinclusieve landbouw wordt breed genoemd als ontwikkelingsrichting, maar er is behoefte aan concrete uitwerkingen en verdienmodellen. Het concept Boeren voor Natuur is daarom actueler dan ooit.
Dit extensieve, natuurinclusieve bedrijfsconcept voorziet in een langjarige betaling aan boeren die is gekoppeld aan afspraken op bedrijfsniveau. Deze afspraken zijn gericht op extensivering van de bedrijfsvoering, en bieden toch veel ruimte aan vakmanschap en ondernemerschap. De afspraken zijn: een negatieve mineralenbalans, hogere grondwaterstanden en 10 procent streekeigen landschapselementen. Samen stuurt dit pakket aan op extensivering en een grotere landschapsdiversiteit binnen het boerenbedrijf, en daarmee op meer biodiversiteit. De vergoeding is opgenomen in de Catalogus Groenblauwe Diensten en kan dus in relatief korte tijd - zonder verdere staatssteuntoets - worden ingevoerd.
Boeren voor Natuur: de afsprakenEen negatieve mineralenbalans - en waar het kan: een gesloten kringloop - stuurt aan op extensivering doordat de veebezetting in balans moet worden gebracht met de beschikbare grond. Doordat mest schaarser wordt, stuurt deze afspraak ook aan op het oogsten van biomassa uit natuur en landschapselementen, en op het ontstaan van gradiënten in het landschap met meer en minder bemesting. Als tweede afspraak stuurt een hogere grondwaterstand aan op extensivering door tragere groei van gewassen in nattere delen. Ook kunnen er gradiënten in het landschap ontstaan door verschillen in nattere en drogere delen. De derde afspraak – 10 procent streekeigen landschapselementen – draagt bij aan een mooi en biodivers landschap, en aan een bron van nutriënten voor de bedrijfskringloop. Deze combinatie van afspraken leidt tot een bedrijfssysteem dat bijdraagt aan lagere emissies naar water en lucht, minder bodemdaling, een mooi landschap en betere omstandigheden voor biodiversiteit. |
Landschapsgrond
Boeren voor Natuur staat volop de belangstelling. Tijdens een rondetafelgesprek van de Tweede Kamer (pdf: 117 KB) haalde Prof. Liesje Mommer van Wageningen Universiteit Boeren voor Natuur aan als mogelijke invulling van het door Tweede Kamerleden voorgestelde instrument ‘Landschapsgrond’. Waar er in de ruimtelijke ordening nu een scherpe scheiding bestaat tussen landbouw en natuur, is landschapsgrond bedoeld als tussenvorm tussen landbouw- en natuurgrond. De gewenste extensieve bedrijfsvoering op deze grond wordt mogelijk gemaakt door herwaardering van de grondwaarde: de boer ontvangt een deel van de grondwaarde onder voorwaarde van extensivering.
Ook de Caring Farmers brachten Boeren voor Natuur in tijdens hun gesprek met Remkes, onder de noemer Natuurbuurderij. Zij zien onder andere mogelijkheden om op deze manier bij te dragen aan beheer van natuurgebieden. In de praktijk werken de Caring Farmers Keizersrande, Eytemaheert, Ekoboerderij Arink en Boer Brunia al volgens de principes van Boeren voor Natuur.
Verkenningen in diverse provincies
Ekoboerderij Arink is betrokken bij een groep Gelderse boeren die samen met de Provincie Gelderland een verkenning uitvoert om Boeren voor Natuur mogelijk te maken in Gelderland. Dit valt onder het Uitvoeringsprogramma Biodiversiteit (pdf: 9,1 MB) van de provincie. In Gelderland bestaan ook diverse raakvlakken met het initiatief Graangeluk. In Zuid-Holland is de projectgroep Boeren voor Natuur opnieuw opgestart om de afspraken met Hoeve Biesland, die dateren uit 2007, door te ontwikkelen. De projectgroep wil het concept geschikt maken voor bredere toepassing in Zuid-Holland in het kader van het Nationaal Programma Landelijk Gebied.
Van pilots naar opschaling
Het Nationaal Programma Landelijk Gebied lijkt een kans te bieden voor een bredere toepassing van Boeren voor Natuur. Het huidige concept is geschikt voor grondgebonden veehouderijen en gemengde bedrijven; een variant voor akkerbouwbedrijven zou nog moeten worden ontwikkeld. De berekening van de vergoeding heeft een update nodig, zeker als de combinatie met Landschapsgrond verder wordt uitgewerkt.
|
Boeren voor Natuur is rond 2000 ontwikkeld door Wageningen University & Research en wordt in pilots uitgeprobeerd op Hoeve Biesland, Erve Loninkwoner, Landerije De Bunte en Erve Bokdam. Wageningen University & Research is betrokken geweest in de gebiedsprocessen en heeft de pilots jarenlang in samenwerking met andere partijen gemonitord. Publicaties zijn te vinden op de projectwebsite. |
Tekst en foto: Judith Westerink, Wageningen Environmental Research