Hoe zeldzaam is de brede geelgerande waterroofkever in Nederland?

De brede geelgerande waterroofkever (Dytiscus latissimus) is een zeldzame verschijning die zowel op Europees niveau (via de Habitatrichtlijn) als op nationaal niveau is beschermd. Vroeger kwam de brede geelgerande waterroofkever op vrijwel heel het vasteland van Midden- en Noord-Europa voor. Momenteel gaat het alleen in enkele Noord- en Oost-Europese landen nog goed met deze soort, in veel andere landen is de soort uitgestorven verklaard. Ook in Nederland dacht men dat deze bijzondere waterroofkever was verdwenen, tot de herontdekking in 2005.

Grootte van populaties

In 2010 en 2016 is in opdracht van de provincie Drenthe onderzoek gedaan naar de grootte en verspreiding van de Nederlandse populatie. Dit gebeurt door kevers te vangen, ze te voorzien van een merkteken, weer los te laten en vervolgens te bepalen hoe vaak er een gemerkte – of juist een nog ongemerkte – kever wordt teruggevonden. Met deze gegevens kan worden uitgerekend wat ongeveer de omvang is van de populatie. Deze werd in 2010 nog geschat op ongeveer 250 kevers, maar in 2016 nog slechts 40 dieren verdeeld over drie vennen in Drenthe. Een afname van bijna 85 procent in slechts 6 jaar!

Nu, weer 6 jaar verder, voert Stichting Bargerveen nogmaals in opdracht van provincie Drenthe onderzoek uit naar de verspreiding en grootte van de populatie. Gelukkig kan gemeld worden dat de soort nog steeds in de drie vennen voorkomt. Bovendien zijn er dit voorjaar al 20 volwassen kevers gevonden, iets meer dan in 2016. In juni hebben deze dieren zich voortgeplant, waarna in juli en augustus de volgroeide larven de oevers op zijn gekropen om zich te verpoppen. De nieuwe generatie volwassen kevers kan nu elk moment verschijnen. In september wordt het onderzoek voortgezet om te bepalen hoeveel nakomeling deze droge zomer hebben overleefd en kan worden geschat hoe groot de huidige Nederlandse populatie is.

Kieskeurig

Uit eerder onderzoek is gebleken dat de larven van deze grote keversoort zeer kieskeurig zijn wat betreft het voedsel dat ze eten. Ze leven vrijwel uitsluitend van grote kokerjuffers uit de familie Limnephilidae, die zelf voor hun voedsel weer afhankelijk zijn van organisch materiaal in ondiepe, heldere wateren. In Nederland betreft het voornamelijk zwakgebufferde vennen waar langs de randen bladeren van vuilboom en berk in het water belanden. Slechts weinig vennen voldoen nog aan de eisen om hoge dichtheden van deze kokerjuffers te herbergen, wat waarschijnlijk een belangrijke reden is voor de achteruitgang van de brede geelgerande waterroofkever.

Herstel en monitoring

Om deze bijzondere soort voor Nederland veilig te stellen – zeker met de huidige reeks van droge zomers – zal aan systeemherstel gewerkt worden. De lokale en regionale hydrologie kan worden versterkt, waardoor vroegtijdige droogval wordt vermeden en ruimte ontstaat voor grondwatergevoede vegetaties met snavelzegge, waterdrieblad en slangenwortel. Door lokaal langs de oevers struikopslag van berk en vuilboom toe te staan, wordt ook in de voedselvoorziening van de kokerjuffers voorzien. Van deze maatregelen kan niet alleen de brede geelgerande waterroofkever profiteren, maar ook andere karakteristieke dier- en plantensoorten van vennen. Daarnaast wordt er gewerkt aan een monitoringmethode op basis van e-DNA, zodat de verspreiding van de soort in de toekomst sneller kan worden vastgesteld.

Tekst: Marijn Nijssen, Julian Brouwer & Hein van Kleef, Stichting Bargerveen
Foto's: Bram Kroese, EIS; Julian Brouwer; Paul van Hoof; Stichting Bargerveen