Stille lente geeft noodzaak aan van oplossen natuurcrisis

Vorige week zat Vogelbescherming met zeven andere natuur- en milieuorganisaties aan tafel bij Johan Remkes, die door het kabinet is gevraagd als bemiddelaar in de stikstofcrisis. Ook de ministers Christiane van der Wal (Natuur & Stikstof) en Rob Jetten (Klimaat & Energie) waren aanwezig bij het overleg, een van de diverse overleggen die Remkes voert met belanghebbende partijen in dit debat. Lees hier de gemeenschappelijke inbreng van de acht natuur- en milieuorganisaties tijdens het gesprek (pdf: 484 KB).

De natuur in het boerenland staat zwaar onder druk door intensieve landbouw. Floris van Hest, directeur van Vogelbescherming: “Op heel veel plaatsen in het landelijk gebied is een macabere, stille lente allang een feit en is bijvoorbeeld de ooit zo talrijke veldleeuwerik verdwenen, net als vele andere weidevogels als kievit en grutto. De noodzakelijke basiskwaliteit van de natuur is er eenvoudig niet meer: zelfs spreeuwen hollen achteruit in aantal!”

Het teveel aan stikstof is in het landelijk gebied slechts één van de problemen voor de biodiversiteit. Verdroging, intensief gifgebruik en het verdwijnen van vele landschapselementen nopen tot een noodzakelijke verandering van de landbouw naar een extensievere en meer ‘natuurinclusieve’.

Ondernemerszekerheid

Van Hest benadrukt dat we echt wel weten wel hoe we de natuur in het boerenland er weer bovenop kunnen krijgen. “Laat boeren beloond worden voor goede zorg voor weidevogels en natuur, zodat zij een boterham kunnen verdienen met natuurvriendelijke landbouw.”

Belangrijk is ook om boeren ondernemerszekerheid te geven, door ondersteuning (met kennis en geld) én met langjarige regelingen voor het leveren van publieke diensten, zoals landschapsonderhoud en weidevogelbeheer. Boeren betalen voor het omzetten van landbouwgrond naar landschapsgrond bevordert extensivering en ecologische bedrijfsvoering. Dit kan er vooral voor de overgangsgebieden rondom kwetsbare natuurgebieden aan bijdragen dat landbouw en natuur goed samen kunnen gaan.

Aanvalsplan Grutto

De toekomst van weidevogels, waaronder de Rode Lijst-soort grutto, hangt helemaal af van de benodigde grootschalige transitie naar natuurvriendelijke landbouw. Weidevogels kunnen met alleen reservaatbeheer niet in gezonde populaties behouden worden, daarvoor zijn boeren nodig. Dat vindt minister Staghouwer van LNV zelf ook, die daarvoor het Aanvalsplan Grutto  (pdf: 3,0 MB) heeft omarmd en dat wil uitvoeren de komende jaren.

Geen uitstel, noch bijstelling doelen

Vogelbescherming heeft in het overleg ook benadrukt dat herstel van de natuur cruciaal is en geen vertraging meer kan hebben. Van Hest: “Het is niet vijf vóór, maar vijf óver twaalf voor vele op papier beschermde natuurgebieden, de Natura 2000-gebieden. Zo is op de Veluwe het leefgebied van planten en dieren aan het instorten en daar is geen woord Spaans bij.”

Als gevolg van overmatige stikstofuitstoot van vooral de landbouw spoelt kalk uit de bosbodem. Insecten verdwijnen en een heel gewone vogel als de koolmees lijdt hieronder: eischalen zijn te dun, kuikens hebben botgroeiproblemen, waarbij hun pootjes zelfs breken en er komen steeds minder jonge vogels groot.

In de duinen zorgt overmatige groei van grassen en struwelen ervoor dat de tapuit bijna overal is verdwenen; op de heide in het binnenland is dat nu al het geval. Ook op dit punt toonde minister van der Wal zich zeer bewust van de urgentie om de natuurcrisis aan te pakken, dat geen uitstel van maatregelen duldt, noch bijstelling van de doelen.

Brede aanpak nodig

Het is spijtig dat eerst de doelen voor de stikstofreductie in de landbouw zijn uiteengezet en niet de andere doelen voor water, bodem en klimaat, biodiversiteit en landschap, vinden de natuur- en milieuorganisaties.

Maar het kabinet wil nu echt werk maken van een brede, integrale aanpak, zo bleek tijdens het overleg. Die is nu noodzakelijk, waarbij ook andere sectoren dan de landbouw (verkeer, industrie) moeten worden betrokken. Het is ook belangrijk dat er snel een duidelijk perspectief komt voor boeren, zodat ze de omslag naar natuurvriendelijke landbouw kunnen maken. Boeren die al goed bezig zijn met de transitie moeten juist nu extra gesteund worden. Ook deze gedachte wordt gedeeld door Remkes en het kabinet.

Meer informatie

• De gemeenschappelijke inbreng van de acht natuur- en milieuorganisaties tijdens het gesprek met Johan Remkes (pdf: 484 KB).
• Het Aanvalsplan Grutto (pdf: 3,0 MB).

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Arnold van Kreveld; Thijs Voeten, Vogelfotogalerij