2020: een desastreus broedseizoen voor de grutto

Sinds 2012 houden weidevogeltellers en -onderzoekers van Sovon, de Rijksuniversiteit Groningen en vele vogelwerkgroepen en agrarische natuurverenigingen in hun gebieden bij hoeveel jonge grutto’s vliegvlug worden, dat wil zeggen: het kuikenstadium voorbij zijn. Met deze tellingen en met behulp van grutto’s met kleurringen kan geschat worden hoeveel jonge grutto’s er in heel Nederland in totaal groot worden. 2020 bleek van de negen jaren sinds 2012 het slechtste broedseizoen te zijn. Van de ca. 10150 grotere kuikens groeiden er slechts ongeveer 4950 op tot de vliegvlugge fase. Om de sterfte van oude vogels te compenseren, zouden dat er echter circa 12.500 moeten zijn. Met dergelijke lage reproductiecijfers koerst de grutto regelrecht af op uitsterven als Nederlandse broedvogel.

Droog voorjaar

De oorzaken van het slechte broedsucces liggen in het weer en in de grote aantallen roofdieren in 2020. Zo zorgden de zachte winter en het groeizame voorjaarsweer ervoor dat boeren dit voorjaar erg vroeg het gras maaiden. Door de droogte kwam vervolgens de hergroei vaak traag op gang, waardoor er weinig dekking was voor de kuikens. Ook zijn er door de droogte weinig grutto’s vroeg in het jaar begonnen met hun nesten, terwijl juist vroege nesten veel vliegvlugge kuikens opleveren.

Meer roofdieren

In 2019 was er in delen van Noord- Nederland, vooral in Friesland, een veldmuizenpiek. Hierdoor kregen roofdieren zoals marterachtigen, vossen en sommige roofvogels veel jongen. In 2020 was de muizenpiek voorbij, en schakelden de flink gegroeide populaties van de roofdieren over op andere prooien: eieren en kuikens van weidevogels.

Bescherming grutto moet beter

Het slinken van de populatie grutto’s gaat in een rap tempo en in 2016 heeft Vogelbescherming daarom een klacht bij de Europese Commissie ingediend tegen Nederland. Kern van de klacht is dat Nederland zijn internationale verplichtingen ten aanzien van de bescherming van weidevogels als de grutto en hun leefgebieden niet nakomt. Vogelbescherming hoopt en verwacht echter dat Nederland al voor het einde van de procedure de vereiste maatregelen neemt om weidevogels en hun broedgebieden effectief te beschermen.

Om goede bescherming te bereiken zou er volgens Vogelbescherming een programma met heldere doelen, zoals een populatie van 40.000 paar grutto’s in tien jaar tijd, moeten komen. Dat betekent dat er effectieve bescherming moet komen van gebieden die goed zijn voor weidevogels.

Afgelopen maand is het Aanvalsplan Grutto (pdf; 3 MB) aan minister Schouten van LNV overhandigd met een helder doel: actie en daadkracht voor de grutto! Kort na deze overhandiging is er een Tweede Kamermotie ingediend om dit aanvalsplan te omarmen en vóór 13 januari 2021 uit te werken. De motie werd aangenomen.

De bedroevende uitkomsten van de tellingen van jonge grutto’s in 2020 onderstrepen de enorme urgentie om de daad bij het woord te voegen: 2021 wordt het jaar van actie voor de grutto!

Bepaling van het aantal jonge grutto’s

Hoe weten we nou hoeveel jonge grutto’s er zijn? Dat wordt geschat op basis van wetenschappelijk onderzoek. Jaarlijks worden onder coördinatie van de Rijksuniversiteit Groningen enkele honderden jonge grutto’s van individuele kleurringcombinaties voorzien. Vervolgens wordt tussen half juni en half augustus op verzamelplaatsen gekeken welk deel van de aanwezige jongen kleurringen draagt. Op basis daarvan berekent Sovon Vogelonderzoek Nederland in opdracht van Vogelbescherming het totale aantal gruttojongen dat groot wordt.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Jankees Schwiebbe, BirdPhoto; Hollandse Hoogte; Piet Munsterman, Saxifraga