36 partners uit 16 landen werken in SUPERB samen aan grootschalig bosherstel en adaptatie

Dat er iets moet gebeuren om de bossen te herstellen en koesteren voor de toekomst, is voor velen inmiddels wel duidelijk. Men beseft dat we de biodiversiteit dringend in stand moeten houden, waar mogelijk herstellen en dat het belangrijk is de klimaatverandering een halt toe te roepen. Inmiddels is het echter ook duidelijk dat er meer acties nodig zijn om de bossen in Europa op lange termijn te behouden. Dat zien we ook terug in tal van politieke verbintenissen, zoals de Europese Green Deal voor 2019, de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2020 en de EU-bossenstrategie voor 2030. Toch is op veel plaatsen nog steeds een ingrijpende verandering in het veld nodig. SUPERB speelt in op die grootschalige herstelnoodzaak.

Een Europese samenwerking voor maximale impact

Dat maakt SUPERB een belangrijk Europees bosherstelproject met waardevolle ambities. De partners komen uit allerlei landen en gaan samen aan de slag om het gemeenschappelijke doel te bereiken. Wageningen Environmental Research is de vice-coördinator van het project. Bosgroep Zuid Nederland is een van de 36 directe partners. Daarnaast zijn er nog eens 90 'associate projectpartners', waaronder enkele leden van Bosgroep Zuid, zoals provincies en gemeentes. Verder bestaat deze groep partners ook uit pensioenfondsen, banken, staatsbosbeheren uit diverse landen, en ministeries. In de twaalf demosites verspreid over dertien landen worden maatregelen uitgevoerd, getest en gemonitord. Elk gebied kent eigen uitdagingen, van bijvoorbeeld bastkeverproblemen in Duitsland en droogte in vloedbossen in Kroatië, tot biodiversiteitsverlies onder de sitkaspar op plantages in Schotland. Dit zijn slechts enkele voorbeelden.

De bijdrage vanuit Nederland

"In Nederland gaat het om herstel van verzuurde bossen op de hogere zandgronden", vertelt Maaike de Graaf van Bosgroep Zuid Nederland. Als projectleider is ze vanaf het prille begin bij SUPERB betrokken. "Er zijn verschillende demosites waar we samen met enkele van onze leden aan het werk gaan. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met Wageningen Environmental Research en Land Life Company. De recente lancering van de website was een mooi moment om iedereen kennis te laten maken met SUPERB en onze bijdrage in het project", legt Maaike uit.

Het doel van SUPERB: opschalen herstelmaatregelen gedegradeerde bossen

De afkorting SUPERB staat voor 'systemic solutions for upscaling of urgent ecosystem restoration for forest-related biodiversity and ecosystem services'. Een hele mond vol, beseft ook professor Gert-Jan Nabuurs, die samen met zijn team vanuit Wageningen Universiteit en Research betrokken is bij het project. “Feitelijk betekent het dat we met dit project inzetten op het opschalen van innovatieve maatregelen voor bosherstel, om zo grote delen van de ecosystemen van gedegradeerde Europese bossen te herstellen, inclusief de bosgerelateerde biodiversiteit en ecosysteemdiensten”, vertelt Gert-Jan. “Hiervoor gebruiken we een veelheid aan invalshoeken; zowel biologisch en bosbouwtechnisch als socio-economisch. Er zijn verschillende demogebieden met ieder een eigen invulling en bijdrage aan de doelstellingen van het project.”

Projectopzet

SUPERB bouwt daarbij voort op de uitgebreide, maar versnipperde praktische kennis en lessen die zijn getrokken uit succesvolle en niet-succesvolle bosherstel- en aanpassingsactiviteiten.
“De bevindingen die we met zijn allen opdoen in het project zullen worden samengevat en doorvertaald naar wat er nodig is om grootschalige actie te ondernemen", legt Gert-Jan uit. "Daarbij doen we een beroep op boshersteldeskundigen, onder meer uit LIFE-projecten en praktijkmensen met tientallen jaren ervaring met alternatieve beheermethoden. Deze praktische kennis onderbouwen we vervolgens met relevante wetenschappelijke kennis, onder meer over de economische, bestuurlijke, bosbeheers- en klimaatveranderingsaspecten van herstel. SUPERB streeft er daarbij naar de herstelactiviteiten uit te voeren in samenwerking met lokale gemeenschappen, landeigenaren en andere partners.”

Demobossen op zandgronden in het zuiden van Nederland

"Vanwege de aanwezige praktische bosecologische kennis, zijn we als Bosgroep Zuid Nederland verantwoordelijk voor het runnen van de Nederlandse ‘demonstration area’", vult Maaike aan. "Dit zijn bossen op de Brabantse en Limburgse zandgronden, waar we de laatste jaren maatregelen tegen verzuring, stikstofverrijking en verdroging hebben getroffen, of gaan nemen. Hoewel de zandgronden in het zuidoosten van Nederland ooit bedekt waren met uitgestrekte bossen, zijn de bossen tegenwoordig klein, jong en maken ze deel uit van een intensief gebruikt agrarisch landschap. Decennialang bosbeheer in homogene, op productie gerichte dennenopstanden, veranderingen in hydrologische systemen en intensivering van de landbouw, hebben geleid tot bodemaantasting en verzuring, waardoor bossen hun natuurlijke steunsystemen zijn kwijtgeraakt”, legt Maaike uit.
“De huidige uitdagingen, met name de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit, tonen aan dat er behoefte is aan een evenwichtiger gebruik van de beschikbare grond. De Nederlandse Nationale Bossenstrategie erkent deze problemen en streeft ernaar bestaande bossen nieuw leven in te blazen en tegelijkertijd 37.000 hectare nieuw bos aan te planten. SUPERB ondersteunt dit proces en concentreert zich daarbij op herstelmethoden die zowel gericht zijn op revitalisering als op de ontwikkeling van nieuwe bossen, inclusief het reguleren van de beschikbaarheid van voedingsstoffen en water.”

Focus op twee pijlers

De Nederlandse bijdrage aan SUPERB kent twee verschillende pijlers.

Transformatie
We zetten onder andere in op een brede transformatie in gemeente Horst aan de Maas, door de natuur hier opnieuw te laten gedijen in een mozaïek van bos- en landbouwgronden. Hier gaan we ook echt in het veld aan de slag met herstelwerkzaamheden.

Monitoren
Daarnaast monitoren we binnen SUPERB de effecten van maatregelen, onder andere op het gebied van biodiversiteit, koolstofvastlegging en productiviteit. Zo gaan we de bodemgesteldheid, boomvitaliteit en biodiversiteit in kaart brengen en volgen, in recent herstelde grove dennenbossen en in jong bos op voormalige landbouwgronden. Die gebieden liggen in de gemeente Maashorst en in de Kempen, aan de grens met België. 

“De kennis die we zo opdoen dragen we uit naar boseigenaren, beheerders en andere belangrijke stakeholders in Nederland en daarbuiten”, benadrukt Maaike enthousiast.

Meer informatie?

Kortom, van vogelperspectief tot acties op het terrein: SUPERB bevordert bosherstel en adaptatie in heel Europa. Voor meer informatie over het project kunt u terecht op de website van SUPERB. Hier vindt u ook alles terug over de partners, de demogebieden, de doelstellingen en het laatste nieuws. Voor vragen over de Nederlandse invulling en de demosites kunt u contact opnemen met Maaike de Graaf, van Bosgroep Zuid Nederland.

SUPERB is een project van 20 miljoen euro dat wordt gefinancierd door het EU Horizon 2020-programma voor onderzoek en innovatie, via Grant Agreement 101036849. Het project ontvangt 20 miljoen euro voor de implementatieperiode van 2021-2025, met toegezegde bijdragen in natura van 90 miljoen euro van de geassocieerde partners.

Tekst: Bosgroepen en Wageningen Environmental Research
Foto's: Maaike de Graaf (leadfoto: de huidige situatie van een bos op de Maashorst)