Help mee de diversiteit van oevers in kaart te brengen

Tot 15 september 2022 kan iedereen weer meedoen aan het oeverplanten-onderzoek. Daarin werken onderzoekers van Naturalis samen met studenten van de Universiteit Leiden en burgers, om gezamenlijk de kwaliteit van de oevervegetatie in kaart te brengen. Hiervoor zijn 23 indicatorsoorten uitgekozen: gemakkelijk-te-herkennen plantensoorten die iets zeggen over de kwaliteit van de oevers.

Langs de waterkant

In zowel het polderlandschap als de bebouwde kom bieden oevers goede kansen voor ‘wilde natuur’. Het zijn plekken waar vegetatie spontaan kan opkomen, zonder invloed van de mens. Bovendien vormen oevers belangrijke nest- en schuilplaatsen voor veel planten- en diersoorten. "De inrichting en het beheer van de oevers bepalen uiteindelijk de potentiële soortenrijkdom", legt Jacqueline Henrot uit, die het oeverplanten-onderzoek leidt. "Het is dus belangrijk om in kaart te brengen met welke oevers het goed gaat en welke oevers van een beter beheer kunnen profiteren."

Na enkele jaren zijn de resultaten van een aangepast beheer pas zichtbaar. Daarom is het nodig om over die tijdsperiode veel gegevens te verzamelen over de plantensoorten die er voorkomen. Henrot geeft aan dat deze klus voor onderzoekers alleen onmogelijk is. De hulp van burgers kunnen ze goed gebruiken langs oevers van stil of langzaam stromend water in het stedelijk gebied, in natuur- en recreatiegebieden en in de polders. Bovendien is het is ook leuk om te doen, alleen of met iemand anders op stap. Je ziet zoveel meer tijdens een ommetje langs de waterkant.

Het project draait inmiddels voor het vijfde seizoen. In de eerste vier jaar hebben buurtbewoners, studenten en onderzoekers samen bijna 2400 locaties beoordeeld. De eerste voorzichtige resultaten voor de Leidse regio: 34 procent van de oevers scoorde goed of redelijk goed, 58 procent matig of slecht en 8 procent is bedekt met riet en bevat daardoor weinig andere plantensoorten. De gegevens worden vrij beschikbaar voor onderzoek, onderwijs, monitoring, beleid en advies.

Hoe kun je helpen?

Deelnemers aan het oeverplanten-onderzoek hoeven geen deskundige te zijn om mee te doen. Burgers kunnen als medeonderzoeker de sloten, plassen en kanalen in hun buurt inspecteren met het behulp van de daarvoor ontwikkelde Oeverplanten-app. Zo draag je bij aan echt onderzoek en ervaar je de sloten en oevers op een andere manier.

Als medeonderzoeker ga je zelfstandig op stap. Met behulp van de app noteer je de aanwezigheid van 24 plantensoorten, die iets zeggen over de vegetatiekwaliteit langs een oever. Aan de hand van foto’s en filmpjes kan iedereen deze indicatorplanten snel leren herkennen. Je noteert de aanwezigheid van de indicatorsoorten langs een 40 meter oeverdeel met (bij voorkeur) de Oeverplanten-app of op het papieren formulier. Zo'n 'oevercheck' neemt ongeveer 10 tot 15 minuten in beslag, afhankelijk van de oever en je ervaring.

"Je bepaalt zelf hoeveel en welke oevers je onderzoekt, of je gaat naar een vooraf vastgestelde onderzoekslocatie die op een kaart staan aangegeven", vertelt Henrot. "In de app kun je meteen je bijdrage op de kaart zien via een kleurcode die de kwaliteitscategorie van je onderzochte oever aangeeft."

Interesse om aan de slag te gaan, maar wil je graag eerst je plantenkennis bijspijkeren? Op zaterdag 4 juni en zaterdag 6 augustus heb je de mogelijkheid om deel te nemen aan een (gratis) workshop langs een sloot in Leiden.

Het onderzoeksgebied bestrijkt de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Utrecht. In de andere provincies zijn oeverchecks ook zeer welkom als proef voor de methode; het kan zijn dat de indicatorsoorten daar in de toekomst wat aangepast moeten worden. De ambitie is om binnenkort landelijk uit te breiden in geschikte omgevingen, oftewel in gebieden met langzaam stromend water in het polderlandschap en de bebouwde kom.

Meer informatie

Bezoek de website Mijnoeverplanten.nl. Het is niet noodzakelijk om je aan te melden om aan de slag te gaan. Als je vragen hebt en/of een workshop wilt bijwonen, stuur dan een mailtje naar oeverplanten@gmail.com.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Krijn Trimbos, BioMon; Jacqueline Henrot, Naturalis Biodiversity Center