Toepassing bodeminformatie voor inrichting en beheer

Wageningen Environmental Research, WOT Natuur & Milieu
29-APR-2022 - Actuele gegevens over bodem, grondwater en terreinvormen zijn nodig om verstandig om te gaan met het grondgebied en met het grond- en oppervlaktewater, bijvoorbeeld om ruimte te zoeken voor woningbouw, of voor waterberging. Deze gegevens zijn te vinden in de Basisregistratie Ondergrond (BRO), een centrale registratie met gegevens over de Nederlandse ondergrond.

Wageningen Environmental Research beheert de Bodemkaart en Geomorfologische Kaart van Nederland in de BRO. Deze kaarten zijn geactualiseerd en voorzien van recente informatie in delen van de Utrechtse Heuvelrug, Gelderse Vallei en Veluwe. Het rapport Bodemkaart en Geomorfologische Kaart van Nederland: actualisatie 2020-2021 en toepassing; Deelgebieden Gelderse Vallei-Zuid en -West en Veluwe-Zuid legt uit hoe de verbeteringen en nieuwe informatie zijn ingewonnen en verwerkt in de kaarten. Ook worden suggesties gedaan voor toepassing van beide kaarten voor inrichting en beheer van het bodem-watersysteem in de Gelderse Vallei. De voorbeelden zijn ontleend aan de Blauwe Omgevingsvisie 2050 van het Waterschap Vallei en Veluwe.

De Bodemkaart en Geomorfologische Kaart worden ontsloten via het portaal BROloket, en via het portaal van het Bodemkundig Informatiesysteem Nederland: bodemdata.nl. Daarnaast zijn in de portalen bodemprofielbeschrijvingen beschikbaar.

Bodemkaart: opbouw en kenmerken van de bodem

De Bodemkaart geeft informatie over kenmerken van de bodem: de grondsoort en afzettingswijze, bodemvorming, aard, dikte en samenstelling van bodemlagen en het kalkgehalte, en aanwezigheid van afwijkende lagen in het bodemprofiel. De Bodemkaart is in de Gelderse Vallei geactualiseerd over een oppervlakte van circa 50.000 hectare. Er zijn 1475 nieuwe boorbeschrijvingen gemaakt en er is detail toegevoegd aan patronen in de kaart. Aan ieder vlak op de Bodemkaart is een ‘standaardbodemprofiel’ gekoppeld. Deze profielen zijn afgeleid van beschrijvingen van bodemprofielen, ingewonnen tijdens grondboringen en wandonderzoeken in profielkuilen. Ze geven de opbouw van het bodemprofiel weer, en gegevens van analyses aan bodemmonsters, zoals de hoeveelheid organische stof en de bodemdichtheid.

Vrijkomen van CO2 uit de bodem

Het voorkomen van veenlagen en moerige lagen in de bodem is belangrijke informatie voor het identificeren van gebieden die kwetsbaar zijn voor het vrijkomen van CO2 uit de bodem door de afbraak van organische stof. Het rapport illustreert hoe de Bodemkaart en informatie over het fluctueren van de grondwaterspiegel gebruikt kunnen worden om na te gaan waar moerige gronden en veengronden voorkomen, en hoe kwetsbaar deze zijn voor het vrijkomen van CO2 uit de bodem.

Impressie van de Bodemkaart (links) en de Geomorfologische Kaart (rechts) voor de Utrechtse Heuvelrug, Gelderse Vallei en Veluwe, geactualiseerd in 2020 en 2021

Geomorfologische Kaart: patronen van terreinvormen 

De Geomorfologische Kaart beschrijft de meest voorkomende landvormen voor wat betreft het reliëf, de ontstaanswijze en ouderdom van de landvorm. Voor iedere landvorm wordt informatie gegeven over afwijkende lagen in de bovengrond (bijvoorbeeld opgebracht materiaal) en eventuele bijzonderheden in het reliëf (bijvoorbeeld vergravingen). De Geomorfologische Kaart is geactualiseerd over een oppervlakte van bijna 70.000 hectare in de Gelderse Vallei, op de Veluwe en Utrechtse Heuvelrug. In de actualisatie zijn de vorm en ligging van bestaande landvormen aangepast, er zijn nieuwe landvormen toegevoegd en de ontstaansgeschiedenis van landvormen is veranderd op basis van literatuuronderzoek en veldwerk. Daarnaast is meer detail aangebracht in onder andere stuifzanden, en is het geomorfologische landschap gereconstrueerd onder stedelijk gebied. 

Zoekgebieden voor waterberging

Het rapport geeft voorbeelden van hoe de Geomorfologische Kaart gebruikt kan worden als onderlegger voor de ontwikkeling van duurzaam stedelijk landschap. De Blauwe Omgevingsvisie 2050 van het Waterschap Vallei & Veluwe omschrijft de samenkomst van beken ten zuidoosten van de stad Amersfoort als een ‘stedelijke waterknoop’ die gevoelig is voor wateroverlast in de toekomst. De beken en watergangen in het huidige watersysteem liggen deels in landvormen die op de Geomorfologische Kaart worden aangegeven als ‘dalvormige laagten’. Dit zijn landvormen die voornamelijk zijn ontstaan door het oppervlakkig afstromen van sneeuwsmeltwater over een permanent bevroren ondergrond tijdens de laatste ijstijd. Deze laagten kunnen nu dienen om afstromend water op te vangen en tijdelijk te bergen. In combinatie met bodemfysische gegevens over waterdoorlatendheid en gevoeligheid voor droogte, die ook beschikbaar zijn in het portaal bodemdata.nl, kan in beeld worden gebracht welke laagtes het meest geschikt zouden zijn om in te richten voor waterberging.

Toepassing Bodemkaart en Geomorfologische kaart

Het toepassen van de Bodemkaart en Geomorfologische Kaart vraagt om uitleg over de inhoud van de bestanden, over de vragen die ermee beantwoord kunnen worden en over hoe de bestanden in combinatie gebruikt kunnen worden voor doelen van overheden, bedrijven en particuliere grondgebruikers. Een team van veldbodemkundigen, geomorfologen, hydrologen, statistici en geo-IT’ers bij Wageningen Environmental Research voorziet in deze uitleg in publicaties van het Bodemkundig Informatiesysteem en in het begeleiden van processen voor ruimtelijke inrichting bij overheden.

Meer informatie

Tekst: WOT Natuur & Milieu
Foto's: Pieter Dijk; Wageningen Environmental Research

  

  

Laatste berichten

Zie ook