Rommeltjes in de tuin maken erven biodiverser

“De clou is dat we weer rommeltjes in onze tuin en op onze erven toestaan. Een erf of tuin hoeft niet opgeruimd, aangeharkt en opgepoetst te zijn. Juist een hoop takken en een bladerhoop zijn onmisbaar voor een rijke biodiversiteit!” Voor Fien Oost, medewerker soortenbescherming bij Brabants Landschap, is het duidelijk: ook een particuliere tuin kan biodiverser, net als de boerenerven die de afgelopen jaren onder handen zijn genomen.

ErvenPlus helpt erfbewoners

“Het project ErvenPlus gaat over erven in het buitengebied. Een erf is eigenlijk het gedeelte dat je vroeger kon erven. Dat waren dus de boerderij, en de grond er omheen. Daar stamt het woord ‘erf’ van: het is de grond die je kon erven rond de boerderij.”

In 2016 startte Brabants Landschap met project ErvenPlus om particuliere erven in het buitengebied biodiverser te maken. Gemeenten die wilden deelnemen, deden daar een financiële bijdrage voor. Daarbovenop kwam subsidie van de Provincie Noord-Brabant, en zo kon het project van start. Jochem Sloothaak, collega van Fien Oost bij Brabants Landschap, vertelt: “We wilden met biotoopverbeterende maatregelen, in enkele jaren tijd 700 landschappelijk waardevolle erven realiseren. Daarmee konden we het leefgebied van erfbewoners versterken. Na afronding van ErvenPlus2.0, staat nu onze teller op 1200. Daar zijn we heel blij mee!”

Half-open kasten voor holenbroeders

“Het is makkelijker dan je misschien denkt, om leefgebied voor dieren en vogels te maken”, legt Fien Oost uit. “Met het project ErvenPlus willen we dat duidelijk maken, én mensen daarbij helpen. Een beter leefgebied begint al bij de aanplant of inzaai. Als je bijvoorbeeld je eenjarige graankruidenmengsel laat staan tot je de volgende lente opnieuw gaat zaaien, is er de hele winter schuilgelegenheid voor kleine zoogdieren en vogels. Ze vinden er beschutting en voedsel, in de vorm van zaadjes en insecten.”

Kleine aanpassingen in de manier waarop je je tuin inricht, kunnen al een groot verschil maken. Fien Oost: “We kennen allemaal de nestkasten voor de vogels. Maar het is juist zo mooi als je kasten hebt met verschillende soorten ingangen. Zo nestelen grauwe vliegenvangers en gekraagde roodstaarten graag in holtes in oude bomen. Die zijn er steeds minder. Voor dit soort holenbroeders is een half-open nestkast ideaal. Je bootst een ouderwetse holte na, en je krijgt andere vogelsoorten erbij op je erf!”

Stofbadjes

Dat geldt ook voor andere maatregelen. “Neem nou een stofbadje. Voor vogels is het belangrijk dat ze met hun verendek regelmatig een stofbadje kunnen nemen. Ze raken mogelijke parasieten kwijt, net als losse veertjes die uitvallen. Met een stofbadje onderhouden ze hun verenkleed. Je hoeft in je tuin alleen maar een stukje ongebruikt te laten! Gewoon, droge grond is genoeg”, weet Fien. 

Bouwmaterialen en drinkbakken

Op de grotere boerenerven zijn ook modderbadjes belangrijk. Fien Oost legt uit: “Op een boerenerf nestelt graag de boerenzwaluw. Nu is de tijd dat ze terugkomen uit Afrika. Boerenzwaluwen metselen hun nest van modderbolletjes bijvoorbeeld aan de spanten in stallen. Ze moeten het liefst op zo kort mogelijke afstand hun bouwmaterialen kunnen vinden. Ze kwamen al helemaal uit Afrika en hebben hun energie nodig om straks eieren te leggen en te broeden. Met een ondiepe bak waar zand, water en wat stro in is gemengd, ontstaat de ideale modder voor de zwaluw. Zwaluwen zijn kolonie-vogels dus ze zijn vaak met velen. Zorg dus wel voor een mooie, brede bak, zodat er veel zwaluwen gebruik van kunnen maken”, lacht Fien. Vanuit ErvenPlus zijn dit soort bakken door heel Brabant bij daarvoor geschikte erven geplaatst.

“Op die erven plaatsen we ook vaak steenuil-vriendelijke drinkbakken. Steenuilen-jongen verdrinken vaak in normale (speciekuip) drinkbakken voor paarden en vee. Dankzij de soort 'wasmand' die wél steenuil-vriendelijk is, kunnen ze eruit klimmen. Maar mensen kunnen natuurlijk ook zelf iets verzinnen! Deze drinkbakken zijn alleen noodzakelijk op erven waar ook echt steenuilen verblijven.” 

Erfscan en andere regelingen

Sinds 2016 loopt project ErvenPlus1.0 en het vervolg ErvenPlus2.0. Dit voorjaar is ErvenPlus3.0 gestart. Jochem en Fien zijn er heel blij mee. “We hadden meteen alweer aanmeldingen en sommige deelnemende gemeenten zitten al ‘vol’. Dat geeft wel aan dat het project leeft“, glunderen ze. Als je je erf biodiverser wilt inrichten, kan je je opgeven bij Brabants Landschap. Deskundige erfscanners komen dan een erfscan doen. Zij kijken welke maatregelen mogelijk zijn. Denk aan gemengde hagen, fruitbomen, graanveldjes, zwaluwkasten, mussenhotels en modderplaatsen. Als iedereen akkoord is, kan er in het najaar al worden geplant”, verheugt Jochem zich.

Fien vult aan: “Als je een flink erf wilt herinrichten, kijken we ook of er nog andere mogelijkheden zijn voor natuur- of landschapsbeheer. Hiervoor gelden andere regelingen, zoals de Stimuleringsregeling Landschap (Stila) en de Subsidieregeling Natuur. Wij adviseren er graag over. En dan hebben we ook nog onze partners die meedoen. VRC Zundert helpt mee met de nestkasten en andere soortgerichte nestkasten, en Orbis helpt met de algehele uitvoering van het project.”

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: Brabants Landschap