Hitte en droogte vertragen groei van tropische bomen

Het onderzoek is gebaseerd op een nieuw wereldwijd netwerk bestaande uit meer dan 14.000 jaarring-datareeksen van 350 locaties in de tropen. De onderzoekers ontdekten dat het effect van drogere en hetere jaren groter is in drogere of warmere regio’s. Dat zou erop kunnen wijzen dat tropische bomen door klimaatverandering gevoeliger worden voor klimatologische schommelingen.

Lange tijd gingen ecologen ervan uit dat tropische bomen geen jaarringen vormen omdat er geen koud seizoen is. Maar de laatste decennia is de vorming van jaarringen bij honderden tropische boomsoorten aangetoond. Hoofdauteur prof. Pieter Zuidema van Wageningen University & Research: “Die jaarringen bevatten een schat aan informatie over de groeigeschiedenis van bomen. In dit onderzoek maken wij gebruik van de mogelijkheden die dat biedt. Voor het eerst krijgen we een beeld van hoe de groei van bomen in de hele tropische regio reageert op klimaatschommelingen.” Het onderzoek was een internationaal samenwerkingsverband, waarbij honderd auteurs jaarringgegevens aanleverden die in dertig tropische en subtropische landen waren verzameld.

Vastlegging van CO₂

De resultaten van het onderzoek dragen bij aan meer kennis over de grote schommelingen in de opname van CO₂ door de wereldwijde tropische vegetatie. Pieter Zuidema: “Uit modelsimulaties blijkt dat tropische vegetatie in warmere of drogere jaren minder groeit en dus minder CO₂ uit de atmosfeer opneemt. Maar daadwerkelijke metingen van de vegetatiegroei ontbraken vooralsnog. Onze resultaten leveren dus empirische ondersteuning voor deze wereldwijde modellen.”

De auteurs waren verrast door het resultaat dat het klimaat in het droge seizoen een sterker effect had op de boomgroei dan in het natte seizoen. Co-auteur Valerie Trouet van de universiteit van Arizona: “Het was bekend dat de fotosynthese en de houtproductie van tropische bomen over het algemeen een piek vertonen in het natte seizoen. Maar waarom zijn de jaarlijkse schommelingen in de groei van de stam dan afhankelijk van het droge seizoen? Dat was een verrassing die ons voor een raadsel stelde. Onze verklaring is dat er langer water beschikbaar is in jaren met nattere of koelere droge seizoenen. Het groeiseizoen is dan in feite langer, en dat leidt tot meer groei van de stam.”

Ontbrekende gegevens

Dit onderzoek levert een belangrijke hoeveelheid nieuwe jaarringgegevens uit de tropen. Pieter Zuidema: “Op wereldkaarten met de locaties van jaarringonderzoeken zie je een gat in het midden, in de tropen. Ons netwerk zet tropische studies op de kaart.” Tegelijk met de publicatie van het onderzoek worden groeiringgegevens van meer dan honderd onderzoekslocaties geüpload naar de wereldwijde database voor groeiringgegevens, de International Tree-Ring Databank (ITRDB). Pieter Zuidema: “Op deze manier zijn de door ons verzamelde groeiringgegevens vrij beschikbaar voor iedereen.”

Klimaatverandering

Door de opwarming van de aarde zal de temperatuur op de onderzochte plaatsen in de toekomst naar verwachting met een halve graad per decennium stijgen. De auteurs verwachten dat deze opwarming de negatieve effecten van warmere en drogere droogteseizoenen op de boomgroei zal verergeren. Als langzamere groei het risico op boomsterfte vergroot, kan het vaker gebeuren dat tropische vegetatie een bron van CO₂ wordt in plaats dat het dit broeikasgas opneemt.

Tekst: Pieter Zuidema, Wageningen Universiteit
Foto: Peter Groenendijk (leadfoto: boomtoppen Caxiuanã-woud, Brazilië)