Behoud van oude bomen actueler dan ooit

Zachte waardes

Geluk is niet te koop en welzijn is niet in geld uit te drukken, oftewel er zijn ongelofelijk veel ‘zachte waardes’ waar bomen positief aan bijdragen die niet in geld zijn om te zetten. Het welbevinden van mensen neemt toe naarmate er bomen in de omgeving aanwezig zijn. Maar ook de hele keten die met de boom en zijn biotoop verbonden is − wat varieert van micro-organismen tot bodemleven, insecten, vogels, zoogdieren en amfibieën, een enorm scala aan levende wezens − profiteert van de aanwezigheid van bomen. De wereldwijd gerespecteerde groenambassadeur Cecil Konijnendijk van den Bosch heeft hiervoor een sterke beleidsdoelstelling opgesteld: de 3-30-300-regel. Zorg dat iedere bewoner minstens 3 volwassen bomen vanuit zijn woning kan zien, zorg dat iedere wijk minimaal 30 procent kroonoppervlakte heeft en zorg dat iedere bewoner binnen 300 meter een groene ruimte of park kan bereiken om te recreëren. Deze beleidsdoelstellingen hebben alles in zich om een aangenaam leefklimaat te creëren in een stedelijke omgeving.

Bomenfeiten

Bomen zijn belangrijk voor het temperen van klimaateffecten. Het positieve effect dat ze hebben, speelt in de bebouwde omgeving een andere rol dan in bossen. De Baten van Bomen zijn met behulp van het i-Tree Eco-model in beeld gebracht, hiermee wordt een wetenschappelijke basis gelegd om bomen te kunnen scoren op ecosysteemdiensten in de stedelijke omgeving. Bomen en beplanting maken de verstedelijkte omgeving koeler, zo blijkt dat 7 procent toename van de kroonbedekking in een woonwijk zorgt voor een temperatuurverlaging van 1 ^OC. Hierbij speelt de soort bladbedekking ook een rol, naarmate de hoeveelheid bladoppervlakte per vierkante meter (Leaf Area Index, LAI ) op een schaal van 0 tot 10 met één LAI-punt stijgt, daalt de oppervlaktetemperatuur met 1,2 ^OC. Een boom met een zware kroon zoals een douglasspar tempert hierdoor vijf keer zoveel als een transparante kroon zoals van een valse acacia. Regenwater tijdens een pittige bui wordt geabsorbeerd door de bodem en uiteindelijk door de boom opgenomen. Oude bomen kunnen zo’n 370 liter water per dag verdampen, en dragen zo door verdamping bij aan verkoeling. Maar de kroon werkt ook als buffer tijdens een heftige regenbui, waardoor het riool minder belast wordt. Dit betekent dat meer bomen bijdragen aan minder wateroverlast. Bomen leveren ook een bijdrage aan het verbeteren van de luchtkwaliteit, hierbij speelt ook de soortkeuze en het volume van de boom een sterke rol. Zo vangt een naaldboom twee keer zoveel luchtverontreinigende stoffen af. In de stedelijke omgeving speelt CO₂-opslag ook een rol, maar die moet niet overschat worden, aangezien bossen hier doorgaans een veel grotere rol in spelen.

Oude bomen

Bij nationale monumenten denken we vooral aan een fraai gebouw, bijvoorbeeld het Binnenhof, of een werelderfgoed als de grachtengordel van Amsterdam. Voor velen is een boom van eeuwen oud hooguit een oude boom, maar zelden een monument. De baten van oude bomen zijn echter wezenlijk veel groter dan de baten van jonge bomen. Een oude boom heeft een geheel eigen biotoop weten te ontwikkelen, waarbij deze binnen de stedelijke omgeving een belangrijke biodiversiteitsbron vormt. Naarmate de leeftijd van bomen toeneemt, stijgt de functionaliteit exponentieel. Zo is van een gezond groeiende 45-jarige eik het bladoppervlak vijftien jaar later, op 60-jarige leeftijd, bijna verdubbeld.

De realiteit

Vernieuwing zit in de cultuur van Nederland: ruilverkaveling, de aanleg van wegen, wijken die opgehoogd worden, de infrastructuur van kabels en leidingen die ons van essentiële behoeftes voorzien. Allemaal voorzieningen die op gespannen voet staan met de eisen die bomen aan een omgeving stellen. Deze vereisen namelijk vooral rust, waarbij de groeiplaats en wortels ongemoeid worden gelaten. Kijkend naar de monumentale bomenlijst die door de Bomenstichting wordt bijgehouden, staan de meeste monumentale bomen op landgoederen en bij particuliere personen of organisaties. Lokale overheden, lees gemeentes, zijn helaas erg slecht gebleken in het behouden van oude bomen. Zo is van het merendeel van de gemeentes slechts tien procent van het bomenbestand ouder dan zestig jaar, en bij veel gemeentes weet zelfs slechts twee procent of nog minder deze leeftijd te behalen. Extra wrang is dat onze nationale boommonumenten juridisch onbeschermd zijn en hun bescherming afhankelijk is van lokale regelgeving.

Ook in vergelijking met het buitenland scoren we als land slecht. Nederlands oudste bomen bestaan uit slechts een handvol bomen die maximaal vierhonderd tot vijfhonderd jaar oud zijn. Zowel Duitsland, Engeland als Frankrijk hebben ieder honderden bomen van deze leeftijd en ook nog een scala aan bomen van meer dan duizend jaar oud. Onze dynamische cultuur en hoge bebouwingsdichtheid zitten bomen stevig in de weg.

De Nationale Bomen Top 50 geeft mogelijkheid tot levenslang gratis onderhoud

De professionele sector van boomspecialisten- en boomadviesbedrijven is zich bewust van de noodzaak tot het behouden van oude bomen. Om deze reden heeft de Nationale Bomenbank ter ere van haar 50-jarig bestaan De Nationale Bomen Top 50 ontwikkeld. Dit is een initiatief waarbij iedere inwoner van Nederland zijn/haar favoriete boom kan nomineren op de Denationalebomentop50.nl. De bomen en vooral ook de verhalen die erbij horen, worden beoordeeld door een vakjury. Zij zullen hieruit De Nationale Bomen Top 5 kiezen. Deze vijf bomen zullen door de boomtechnische adviseurs van Terra Nostra worden voorzien van een levenslang beheerplan en de boomspecialisten van de Nationale Bomenbank zullen deze levenslang gratis gaan onderhouden. Bomen levenslang onderhouden betekent dat je kunt doorgronden wat een boom nodig heeft om oud te kunnen worden. Dat is niet zelden de invloed van de mens wegnemen of herstellen.

Nomineer je favoriete boom

Help het bewustzijn van oude bomen te vergroten, maak kans op levenslang gratis boomonderhoud en nomineer je favoriete boom op: Denationalebomentop50.nl

Tekst en foto’s: Henry Kuppen, Terra Nostra (leadfoto: 600-jarige veterane eik, Beauval-en-Caux te Frankrijk. Mogelijk 600 jaar oud en op 130 centimeter hoogte een diameter van 310 centimeter)