Een op de vijf vogelsoorten in Europa met uitsterven bedreigd

Het risico op uitsterven in een bepaald gebied, van maar liefst 544 vogelsoorten in meer dan vijftig landen en gebieden in Europa, wordt overzichtelijk gemaakt met de nieuwe, vierde editie van de Europese Rode Lijst van vogels. Hij werd eergisteren gepubliceerd door BirdLife International, de wereldwijde koepel waarin ook Vogelbescherming een partner is. De gegevens zijn verzameld door duizenden experts en vrijwilligers en elke soort kreeg een label, uiteenlopend van 'gevoelig' tot 'uitgestorven'. Het beeld dat eruit naar voren komt, is schokkend.

Dit is relevant, want vogels zijn erg gevoelig voor veranderingen in hun omgeving en daarmee de perfecte graadmeter voor het welzijn van onze planeet. Als de vogels in gevaar zijn, is dat een duidelijk indicatie dat ook de rest van de natuur, waaronder de mens, gevaar loopt.

Belangrijkste bevindingen

De belangrijkste bevindingen uit het nieuwe Rode Lijst-rapport zijn:

• Een op de vijf vogelsoorten in Europa wordt (bijna) met uitsterven bedreigd
• Een op de drie vogelsoorten in Europa is de afgelopen decennia afgenomen
• De steltlopers, roofvogels, zeevogels en fazanten en hoenders nemen het snelst af in Europa
• Landbouwgronden, graslanden, wetlands en mariene leefgebieden herbergen de meest bedreigde en/of afnemende soorten
• De meerderheid van de leeuweriken, gorzen en klauwieren neemt nu af

Belangrijkste oorzaken van afname van vogels

De belangrijkste oorzaken van afnemende vogelpopulaties in Europa zijn:

• Grootschalige verandering van landgebruik
• Intensieve landbouw
• Overexploitatie van mariene hulpbronnen
• Vervuiling van binnenwateren
• Niet-duurzame bosbouw
• Infrastructuur

Vertaald naar Nederland

Het lijkt wellicht wat abstract, maar het beeld dat wordt geschetst voor Europa, is grotendeels duidelijk herkenbaar in Nederland. Drie voorbeelden.

Watersnip

De status van de watersnip op de Rode Lijst is verslechterd van gevoelig naar kwetsbaar, voornamelijk als gevolg van verlies van leef- en broedgebied: nat en kruidenrijk grasland. Precies wat er in Nederland gebeurt, waar de watersnip sterk is afgenomen als gevolg van verdroging door intensieve landbouw en zeldzaam is geworden op het boerenland.

Zomertortel

De status van de zomertortel op de Rode Lijst blijft kwetsbaar, aangezien dit mooie duifje door intensieve landbouw geen broedgebied en voedsel vindt. Ook in Nederland was de situatie lange tijd zo schrijnend dat Vogelbescherming tijdelijk heeft bijgevoerd en geld heeft ingezameld voor de aanleg van voedselveldjes met allerlei (on)kruiden waarvan ze de zaden eten.

Grutto

Uit het Rode Lijst-rapport blijkt dat de broedpopulatie grutto’s van de IJslandse ondersoort is toegenomen, waarschijnlijk als gevolg van een stijgende temperatuur aldaar in de lente. De soort neemt echter alarmerend snel af in Nederland en Rusland. Ook deze soort is in het broedseizoen afhankelijk van natte, kruidenrijke graslanden met veel insecten. En helaas hollen die achteruit door het huidige gebruik van het platteland, waarbij bloemen en kruiden plaats hebben gemaakt voor snelgroeiend, eiwitrijk gras als voedsel voor koeien. Ondanks alle hartverwarmende initiatieven die er ook zijn.

Boerenlandvogel-boeren om deels het tij te keren

Naast kommer en kwel, is er ook wat goed nieuws. Het rapport toont ook aan dat gerichte bescherming van soorten en leefgebieden kán werken. Dat denkt Vogelbescherming ook en daarom werken we al geruime tijd samen met een netwerk van ‘boerenlandvogel-boeren’. Boeren met een groot hart voor de natuur, die gaan voor een winstgevend boerenbedrijf, waar óók ruimte is voor kruiden, insecten en vogels. Om op allerlei plekken te laten zien dat het anders kan.

Koop weidevogelvriendelijke zuivel

Maar er is meer nodig. Het helpt als u in de winkel niet ‘gewoon’ een pak melk uit het schap pakt, maar kiest voor weidevogelvriendelijke zuivel, of natuurlijk helemaal geen zuivel. Op Zuivelwijzer.nl staan de winkels die deze producten verkopen. Op deze manier steunen we niet alleen de vogels, maar ook de boeren die het goed proberen te doen voor ze.

Geld van de overheid

En de overheid moet écht effectieve maatregelen nemen waar de natuur op het platteland daadwerkelijk van profiteert. Een aanzet daarvoor biedt onder meer het ‘Aanvalsplan Grutto’ dat nu is gestart, maar waarvoor structurele financiering nog ontbreekt. Zie hier voor het overzicht van alle initiatieven om de boerenlandvogels te helpen, van Vogelbescherming samen met vele partners.

Tekst: Vogelbescherming Nederland
Foto's: Mark Zekhuis (leadfoto: veldleeuwerik); Jaap Schelvis; Jan Nijendijk; Piet Munsterman, allen Saxifraga