Mens-dierconflicten één van de grootste bedreigingen voor wilde diersoorten

Vandaag is het rapport A future for all - the need for human-wildlife coexistence (pdf; 15,5 MB) van het Wereld Natuur Fonds (WWF) en het VN-milieuprogramma (UNEP) gepubliceerd. Er werkten 155 experts van 40 verschillende organisaties uit 27 landen aan mee. Het rapport concludeert dat toenemende conflicten tussen mensen en wilde dieren een grote bedreiging zijn voor natuurbescherming, voor mensen en hun levensonderhoud, en voor duurzame ontwikkeling. De auteurs van het rapport roepen overheden, bedrijven en de internationale gemeenschap op om het thema de aandacht te geven die het behoeft en dringend actie te ondernemen. Zij pleiten ervoor dat het onderwerp mens-dierconflict expliciet opgenomen wordt in het hernieuwde raamwerk van het Verdrag voor Biodiversiteit (CBD). Het CBD zou dit najaar in China plaatsvinden om nieuwe biodiversiteitsdoelstellingen voor de komende tien jaar af te spreken, maar is vanwege COVID-19 al meerdere keren uitgesteld. De bijeenkomst van de wereldleiders staat nu in het voorjaar van 2022 op de agenda.

Een wereldwijd probleem

Conflicten tussen mensen en wilde dieren zijn overal. Van de beroemde zwervende olifanten in China die boerderijen plunderen voor voedsel en water, tot een krokodil in Burundi die mensen doodt tot een wolf die schapen pakt in Nederland. Dit soort confrontaties tussen mensen en wilde dieren vormt voor een aantal beschermde diersoorten één van de belangrijkste bedreigingen voor hun voortbestaan.

Mens-dierconflict vergroot de kans op uitsterven

Het leefgebied van olifanten, tijgers en andere wilde dieren krimpt. Op zoek naar voedsel en ruimte om te leven gaan de dieren bewoond gebied in. Mens-dierconflict is de situatie waarbij mensen en dieren met elkaar in contact komen en waarbij onenigheid ontstaat. Het leidt er vaak toe dat mensen dieren doden uit zelfverdediging, als vergelding of om te voorkomen dat het nog een keer gebeurt. Het kan zelfs de kans dat (bedreigde) diersoorten erdoor uitsterven, vergroten. Zo ondervindt 75 procent van alle wilde katachtigen wereldwijd gevolgen van mens-dierconflicten waarbij ze worden gedood. Maar ook andere roofdieren zoals ijsberen en mediterrane monniksrobben, en grote grazers zoals olifanten lopen de kans te worden gedood als reactie op een conflict met mensen.

Femke Hilderink van WWF-NL, een van de auteurs van het rapport: ”Mens-dierconflicten hebben in combinatie met andere bedreigingen tot een aanzienlijke achteruitgang geleid van soorten die ooit in grote aantallen aanwezig waren, en soorten die van nature minder overvloedig zijn op de rand van uitsterven geduwd. Tenzij er dringend actie wordt ondernomen, zal deze verwoestende trend verder worden doorgezet, met schadelijke en in sommige gevallen onomkeerbare gevolgen voor ecosystemen en biodiversiteit, maar ook voor mensen.”

Mens-dierconflict ondermijnt duurzame ontwikkeling

Volgens het rapport zijn conflicten tussen mensen en wilde dieren en natuur net zo goed een ontwikkelings- en humanitaire kwestie als een zorg voor natuurbeschermers; er is geen ander thema in natuurbehoud dat zo sterk verbonden is aan de doelen voor duurzame ontwikkeling (SDG’s) van de VN - en toch wordt het nog steeds over het hoofd gezien door beleidsmakers. Terwijl het niet adequaat aanpakken van dit probleem het behalen van de SDG’s kan ondermijnen.

Kosten van leven met wilde dieren ongelijk verdeeld

Iedereen op aarde heeft baat bij het in stand houden van gezonde ecosystemen - die immers cruciaal zijn voor ons voedsel en levensonderhoud en waar wilde dieren onlosmakelijk mee verbonden zijn. Maar de aanzienlijke last die wilde dieren kunnen zijn en de verantwoordelijkheid die de mensheid heeft voor het behoud van bedreigde diersoorten, komt vaak terecht bij gemeenschappen die het toch al moeilijk hebben, met name in ontwikkelingslanden die vaak rijk zijn aan biodiversiteit. Rampzalige gevolgen zoals letsel en overlijden en het verlies van eigendommen en middelen van bestaan, ​​zetten hun vaak toch al broze veerkracht onder druk, wat leidt tot financiële onzekerheid en een slechte lichamelijke en geestelijke gezondheid.

Geïntegreerde aanpak maakt samenleven mogelijk

Het is onmogelijk om conflicten tussen mensen en wilde dieren volledig uit te bannen. Maar met een goed geplande, geïntegreerde aanpak van conflictbeheersing kunnen ze afnemen en kan een vorm ontstaan waarin mens en dier vreedzaam naast elkaar leven. Om daar te komen is het noodzakelijk om samen met lokale gemeenschappen te werken aan preventie, mitigatie, responsprotocols, onderzoek en monitoring, die allemaal steunen op krachtig beleid vanuit de overheid.

Een voorbeeld hiervan is te zien in KAZA, het Kavango-Zambezi grensoverschrijdend natuurgebied in zuidelijk Afrika. Een geïntegreerde benadering van conflictbeheersing leidde daar tot een vermindering met 95 procent van het aantal stuks vee dat door leeuwen werd gedood. Het gevolg was dat in 2016 geen enkele leeuw meer uit vergelding werd gedood, terwijl dat er in 2012 en 2013 nog minstens 17 waren. Hierdoor konden de voorheen bedreigde leeuwenpopulaties zich herstellen.

Meer informatie

• Rapport A future for all: The need for human-wildlife coexistence (pdf; 15,5 MB)

Tekst: Ellen de Wolf, Wereld Natuur Fonds
Foto's: Wereld Natuur Fonds (leadfoto: sneeuwluipaard kijkt naar dorp); Aleksei Volkov