Toename scheepvaart op zee steeds groter risico voor walvissen

Naast de grote toename van scheepvaart, blijkt dat vaarroutes overlappen met het leefgebied van walvissen waardoor er vaker aanvaringen tussen schepen en walvissen voorkomen. Ook is onderwatergeluid een steeds groter probleem. We vragen overheden én de scheepvaartindustrie de gevaren te verminderen, het leven in zee beter te beschermen en dragen daar verschillende oplossingen voor aan.

Vooral grote walvissen worden slachtoffer

Vooral grote walvissen zoals de blauwe vinvis, bultrug, noordkaper en de potvis worden getroffen door aanvaringen met verwondingen en de dood tot gevolg. Ook in Nederland komt dit voor, zo zijn er wel eens schepen met een dode walvis op de boeg de Rotterdamse haven binnen gevaren.

"Wanneer schepen snel door de gebieden varen, zijn walvissen vaak niet in staat om op tijd uit de vaarroute van een schip te zwemmen. Dit verhoogt het risico op een aanvaring met alle gevolgen van dien. Walvissen lopen ernstige verwondingen op en gaan daar vaak aan dood,“ vertelt Nathalie Houtman, oceanenexpert WWF-NL.

Botsing en geluidsoverlast

Aanvaringen tussen walvissen en schepen zijn één van de leidende doodsoorzaken van verschillende walvissoorten. Een extra klap voor kwetsbare walvispopulaties die ook al vaak slachtoffer zijn van bijvangst of (plastic)vervuiling. Onderwatergeluid veroorzaakt door de scheepvaart is ook een aanzienlijke bron voor schade. Lawaai dat wordt geproduceerd door scheepvaart is wereldwijd de grootste oorzaak van geluidsoverlast onder water en heeft een negatief effect op het leven in zee.

Nathalie Houtman: “Geluid onder water is echt een groot probleem. Als het lawaai constant aanwezig is of altijd op een hoog niveau kan dit walvissen, dolfijnen en bruinvissen heel erg hinderen. Dieren vertrekken uit hun leefgebied, ze stoppen met eten, hun gehoor wordt beschadigd en ze kunnen niet meer met elkaar communiceren, wat cruciaal is voor de voortplanting en het contact met hun jongen. Het volume en de hoeveelheid aan geluid moet flink verminderen. Wereld Oceanen Dag is een kans om ‘lawaai te maken’ over het verminderen van het geluid van de scheepvaart voor de gezondheid en het welzijn van al het zeeleven.”

Hotpots van herrie

Het rapport 'Scheepvaart- en onderwaterlawaai' (pdf; 10,6 MB) van WWF beschrijft wereldwijd tien hotspots waar onderwatergeluid van scheepvaart een flinke negatieve impact heeft op de walvis- en dolfijnpopulaties, waarvan er vele als kwetsbaar of bedreigd bekend staan, zoals de potvissen in de Middellandse Zee en bruinvissen in de Oostzee. Veel van deze locaties hebben de recente groei van het scheepsverkeer en het daarmee toenemende lawaai doorgemaakt, en de komende decennia wordt dat naar verwachting nog erger.

Minder hard varen

Het goede nieuws is dat er meerdere oplossingen zijn om de impact van scheepvaart te verminderen. Het rapport 'Scheepvaart en walvisachtigen' (pdf; 10,6 MB) omschrijft voorbeelden, zoals maatregelen die schepen weg moeten houden van de meest belangrijke leefgebieden van walvissen, het instellen van permanente of seizoensgebonden snelheidsbeperkingen (minder dan tien knopen) en het verminderen van geluidsoverlast onder water door de inzet van geluidverminderende technologische toepassingen. Beide rapporten benadrukken de ernst van deze problemen en het belang van de oplossingen voor de komende vergadering van de Internationale Maritieme Organisatie van het Marine Environment Protection Committee (MEPC) van 10 tot en met 17 juni 2021.

Meer informatie

• Rapport Shipping and underwater noise (pdf; 10,6 MB)
• Het artikel op Wwf.nl met animatie over de bedreiging van herrie onder water

Tekst: Sabine Bos, Wereld Natuur Fonds
Foto's: Tony Wu, NaturePl.com (leadfoto: blauwe vinvis, gedood door aanvaring)