Inktvissen in de muur: wie heeft leren kijken ziet overal fossielen

Nederland is een prima land om fossielen te zoeken. In Limburg, de Achterhoek of op de stranden valt een hoop moois te vinden. Het kan zelfs nog gemakkelijker, legt bioloog Jelle Reumer uit in zijn boek Stadsfossielen. "Je kunt namelijk ook fossielen zoeken in de stad, gewoon op de stoep, aan de gevel of op het bordes." De Nederlandse binnensteden bestaan niet alleen uit glas en beton, maar ook uit natuursteen, en in sommige soorten natuursteen zitten fossielen.

Nederland heeft maar weinig natuursteen van zichzelf, en importeert het daarom uit allerlei landen, van België en Duitsland tot Portugal en Marokko. Het resultaat is een internationaal buffet aan fossielen bij jou om de hoek. Je hoeft niet eens een kaartje te kopen om ze te mogen bekijken. Als je er eenmaal oog voor hebt, zie je ze overal. In winkelcentra zie je beige kalksteentegels uit Duitsland, met ammonieten en bekersponzen erin. Het zwarte Belgische arduingesteente zie je in de straten van onder meer Amsterdam en Zierikzee, in toiletruimtes en bij de keukenboer. 

Koraal

In die zwarte stenen bevinden zich overblijfselen uit een honderden miljoenen jaren oude zee. Vrijwel elke witte vlek was ooit een levend wezen. Een zee-egeltje, een stukje koraal of iets nog bijzonderders: in 2016 publiceerden medewerkers van Naturalis over stadsfossielen aan het Leidse Rapenburg, die bleken te behoren aan een uitgestorven weekdierengroep die de rostrochonchen heet. Via de straatstenen, de tegels op de muren en zelfs je aanrecht sta je rechtstreeks in verbinding met oerzeeën die honderden kilometers en miljoenen jaren uit elkaar lagen.

Reumer is emeritus hoogleraar en gastmedewerker bij Naturalis. Stadsfossielen is de tweede versie van zijn boekje Kijk waar je loopt! uit 2016. Herzien, uitgebreid, met meer vindplaatsen en meer foto’s. Lezers van het eerste boekje stuurden massaal tips en foto’s in, en zo wordt de stadspaleontologie van Nederland steeds completer. "De enthousiaste respons heeft nieuwe gesteentesoorten en nieuwe fossielen opgeleverd, en deze tweede druk is daarom uitgebreider en informatiever dan de eerste", schrijft Reumer in het voorwoord.

Incompleet

Daarna verontschuldigt hij zich meteen: "Het boek is onvermijdelijk incompleet." Allerlei steden waar ook een hoop moois te zien moet zijn, zoals Arnhem, Deventer en Dordrecht, komen in het boekje niet aan bod. Reumer en zijn netwerk zijn er simpelweg nog niet geweest. "Wellicht komt er ooit een derde editie, waarin andere steden ook aan bod komen; dat zou alleen maar leuk zijn."

Kijk hier voor meer informatie over Stadsfossielen.

Tekst: Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Jelle Reumer