Kaspische crisis: dalende zeespiegel bedreigt biodiversiteit, economie en stabiliteit van de regio

Nederland zet zich schrap voor een stijgende zeespiegel, maar in de landen rond de Kaspische Zee krijgen meer dan honderd miljoen mensen te maken met het omgekeerde probleem: een enorme zeespiegeldaling. Technisch gesproken is de zee een binnenmeer, maar wel het grootste ter wereld (371.000 vierkante kilometer), en zout.

Het grootste meer ter wereld is aan het krimpen. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw daalt het waterpeil jaarlijks met een paar centimeter. Dat zal de komende decennia alleen nog maar sneller gaan, berekenden onderzoekers van de Duitse universiteiten van Gießen en Bremen, samen met de Nederlandse aardwetenschapper Frank Wesselingh.

Negen meter

"Stel je voor dat hier de Noordzee met twee of drie meter zou dalen - dan kunnen containerschepen de haven van Rotterdam niet meer bereiken, kunnen vissersboten niet meer uitvaren, en heeft Nederland een enorm probleem," vertelt Wesselingh (verbonden aan de Universiteit Utrecht en Naturalis). "Hier gaat het om negen meter - in het meest optimistische scenario." In het minst optimistische scenario dat uit hun modellen rolt, gaat het om maar liefst achttien meter daling, en verliest de Kaspische zee meer dan een derde van haar oppervlak. Er komt dan een stuk land ter grootte van Portugal droog te liggen.

Zeehond

Maar negen meter is al erg genoeg. In het vakblad Communications Earth & Environment trekt het drietal wetenschappers aan de bel. Door de toegenomen verdamping en het steeds meer uitblijven van zee-ijs in de winter zal de daling versnellen, leggen ze uit. Dat heeft gevolgen voor het unieke ecosysteem ter plekke, met trekvogels, steuren en de alleen daar voorkomende Kaspische zeehond, die zijn puppies krijgt op het ijs. Het heeft ook gevolgen voor de miljoenen mensen die aan de zee wonen, of aan de rivieren die erin uitmonden en waarvan de loop zal veranderen.

Deze problemen spelen bovendien in een regio die toch al wat spanningen kent. Azerbeidzjan, Rusland, Iran, Turkmenistan en Kazachstan liggen aan de Kaspische Zee, en zouden bij een lagere zeespiegel nieuwe afspraken moeten maken over visrechten en landsgrenzen. Wesselingh en zijn Duitse collega’s pleiten daarom voor een internationale taskforce, onder leiding van het United Nations Environmental Programme, die zou moeten aansturen hoe met dit probleem om moet worden gegaan.

Symbool

"Dit aspect van klimaatverandering - het krimpen van meren over de hele wereld - zou wel eens van een vergelijkbare verwoesting kunnen zijn als stijgende zeespiegels," schrijven de drie onderzoekers in hun artikel. "Er is al kostbare tijd verloren, en snel handelen is vereist om die in te halen. De krimpende Kaspische Zee kan dan een symbool worden van dit probleem dat zulke actie in gang zet."

Meer informatie

• Artikel The other side of sea level change in Communications Earth & Environment

Tekst: Bart Braun, Naturalis Biodiversity Center
Infographic: Demi de Jager, Naturalis Biodiversity Center
Foto's: Getty Images (leadfoto: Kaspische zeehond)