Vleermuiskasten zijn de laatste decennia immens populair geworden. In Nederland wordt meestal geadviseerd om zwarte vleermuiskasten te gebruiken en deze op een zonnige plek te hangen, zodat de kast lekker kan opwarmen. In het zuiden van Europa wordt daarentegen juist geadviseerd om lichtgekleurde kasten te gebruiken. In een aantal warmere regio’s, zoals Spanje en Australië, zijn onderzoeken verricht naar het effect van de kleur van een vleermuiskast op de temperatuur binnen in de kast. Uit deze onderzoeken is gebleken dat donkere kasten snel kunnen leiden tot oververhitting en daarmee negatieve gevolgen kunnen opleveren voor vleermuizen. Omdat deze onderzoeken zijn uitgevoerd in landen die qua klimaat niet te vergelijken zijn met Noordwest-Europa, is de vraag: hoe is dat in Nederland? Om te weten welke effecten kleur heeft op Nederlandse vleermuiskasten, hebben Ecologisch adviesbureau NatuurInclusief, Faunus Nature Creations en Van Hall Larenstein de handen ineengeslagen om een groot onderzoek uit te voeren naar de effecten van kleur en materiaal op het binnenklimaat van vleermuiskasten in Nederland.
Op drie locaties in Nederland zijn proefopstellingen geplaatst met zwarte en beige enkellaagse kasten van houtbeton, douglashout en multiplex. Van juli tot en met oktober 2019 is met behulp van dataloggers de temperatuur in de kasten geregistreerd. De meest opvallende resultaten waren:
- Beige vleermuiskasten hadden 70,6 procent minder oververhittingsmomenten dan zwarte vleermuiskasten;
- Zwarte kasten van multiplex en douglashout raakten al oververhit bij een buitentemperatuur vanaf 20,5 graden Celsius, zwarte vleermuiskasten van houtbeton bij een buitentemperatuur vanaf 27,5 graden Celsius;
- Oververhitting van zwarte vleermuiskasten kan al plaatsvinden bij slechts vier uur blootstelling aan de zon;
- In alle kasten (ongeacht kleur en materiaal) was de temperatuur kort na zonsondergang weer gelijk aan de buitentemperatuur. De kasten hadden een beperkte capaciteit om warmte vast te houden.
Oververhitting van donkergekleurde vleermuiskasten was in buitenlandse studies al eerder aangetoond, maar uit het Nederlandse onderzoek is gebleken dat oververhitting ook in Nederland een belangrijke rol speelt. Het is daarom aan te bevelen om bij de plaatsing van vleermuiskasten sterk rekening te houden met het gevaar van oververhitting. Donkere vleermuiskasten kunnen daarom beter toegepast worden op plekken waar deze buiten het bereik van de zon hangen, zoals in het bos of onder een ruime dakrand. Omdat donkere kasten binnen een klein aantal uren zon al oververhit kunnen raken, is de oververhitting niet alleen van toepassing op een zuidelijke plaatsing. Wanneer vleermuiskasten aangebracht worden op plekken waar de zon erop kan komen, is het advies om te kiezen voor lichtgekleurde kasten.
Het effect van kleur op het binnenklimaat van diepere kasten met meerdere lagen is nog niet voldoende onderzocht. Aannemelijk is dat ook hierbij in donkere kasten deels (en mogelijk geheel) oververhitting kan ontstaan. Bij het toepassen van meerlaagse vleermuiskasten is het daarom ook belangrijk rekening te houden met de kans op oververhitting en bij twijfel te kiezen voor een lichtgekleurde vleermuiskast.
Ondanks de voortschrijdende inzichten van de laatste jaren is het noodzakelijk dat er nog meer kennis en ervaring wordt opgedaan over de effectiviteit en functionaliteit van vleermuiskasten. Dit resulteert uiteindelijk in meer en betere voorzieningen, iets waar we allemaal naar streven. Duidelijk blijft dat iedere situatie anders is en dat er per situatie bekeken moet worden welk type kast en positionering het best past.
Meer informatie
- Het artikel Too hot or not? The influence of colour and material on temperature and relative humidity in flat, single-chambered bat boxes in the Netherlands (pdf; 2,7 MB)
Tekst: Jarno Beijk, Eva Henrard & David Brouwer, Ecologisch adviesbureau NatuurInclusief, Faunus Nature Creations
Foto’s: Terry Lobdell (leadfoto: vleermuiskast); Dierenambulance Woudenberg en Omstreken