Oerrunderen uit Brabant zorgen door heel Europa voor biodiversiteit

"De natuur kan prima zonder de mens," is de stellige overtuiging van Ronald Goderie. “Maar dan moet wel alles kloppen,” voegt hij er meteen aan toe. Groot genoeg en met de onderliggende natuurlijke processen. Vanuit die basisgedachte ontwikkelde Goderie het idee om bij te dragen aan het herstel van natuurlijke processen in natuurgebieden. En daar horen de oorspronkelijke bewoners bij. Zo ontstond de tauros, de plaatsvervanger van het oorspronkelijke oerrund. 

Europese oerrund

Ergens in de 17^e eeuw is hij uitgestorven: het Europese oerrund, dat met zijn imposante gestalte in heel Europa en ver daarbuiten zorgde voor open natuurgebieden. Maar zijn leefgebied werd kleiner en uiteindelijk overleefde hij niet als oerrund. “De wilde voorganger verdween, maar als soort bleef het rund wel bestaan,” legt Goderie uit. “Je kunt het vergelijken met de wolf en de hond, alsof de wolf zou zijn uitgestorven, terwijl de hond er nog wel is.”

Vijfde generatie

De botrestanten van een Engels oerrund zijn in 2010 ‘gesequenced’. Daarmee konden de eigenschappen van het dier op DNA-niveau in kaart worden gebracht. “Op basis van onze kennis van runderrassen, plus deze genetische informatie, zijn we op zoek gegaan naar huidige runderrassen die het meeste verwantschap hadden. We haalden dieren uit Italië, Portugal en Spanje, omdat vooral daar nog rassen met veel oorspronkelijke oerrundkenmerken bewaard zijn gebleven. Met toestemming van het Brabants Landschap zijn we in natuurgebied Keent in Noordoost-Brabant een fokprogramma voor de ‘tauros’ begonnen. In 2010 werd het eerste kalfje geboren. Inmiddels loopt in Keent de vijfde generatie taurossen rond met een sterke gelijkenis met het aloude Europese oerrund,” vertelt Goderie.

Zonder steun of hulp

Bijzonder aan de tauros is dat hij heel goed voor zichzelf kan zorgen. Goderie: “Natuurlijk kennen we de Schotse hooglander en de galloway. Maar deze soorten hebben toch minder natuurlijke eigenschappen. Zo heeft de hooglander wel erg lang haar en heeft de galloway geen horens meer. Daarmee hebben ze andere effecten in natuurgebieden en ze zijn minder zelfredzaam. Voor de ultieme natuurlijke begrazing in grote gebieden heb je een zelfredzaam dier nodig dat in alle omstandigheden overleeft. Taurossen vervullen die rol. Ze blijken inderdaad in staat om zonder steun te kunnen, ook als het echt wild wordt zoals elders in Europa. Ze blijven echt altijd buiten, ook in de winter. Ze kunnen heel goed voor zichzelf zorgen en hebben nauwelijks verzorging nodig. Maar je moet het wel in de gaten houden. Redden ze zich bijvoorbeeld ook in gortdroge zomers? Het antwoord bleek uiteindelijk ja. De dieren zijn afgelopen zomer goed doorgekomen.

Micro-habitats

Met zijn stoere bouw zorgt de tauros niet alleen voor zichzelf. Ook de natuurgebieden waar ze verblijven, varen er wel bij. “Met natuurlijke begrazing ontstaat veel meer variatie in begroeiing. De dieren grazen, snoeien, nemen stofbaden, maken stierenkuilen, eten stukken kort af, laten stukken ruig gras staan en maken brede overgangen van struweel naar bos,” somt Ronald Goderie op. “Door deze variatie ontstaan allerlei micro-habitats, de basis voor een grotere biodiversiteit.“

Je moet wél durven om de natuur zijn gang te laten gaan, vindt Goderie. “Het is een avontuur. Je weet dat de biodiversiteit zal toenemen – als je het goed doet en de omstandigheden kloppen. Maar je weet niet precies waar en wanneer. Je weet ook niet precies wát er zal gebeuren, maar wel dát het zal gebeuren. Dat betekent voor ons om op je handen te gaan zitten. Dat is soms best lastig. Want je moet wél zorgen dat het natuurgebied dat je op deze manier beheert, in de goede conditie is om het te kunnen. Dus groot genoeg, met een goede grondwaterstand, niet te veel last van stikstof en bezoekers die het gedrag van de dieren begrijpen. Het geeft veel dynamiek, maar ook veel positieve ecologische effecten en daarmee een beetje oorspronkelijke natuur terug. En daarbij is natuurlijke begrazing geen oplossing voor álle kwalen.”

Tot in Oekraïne

Inmiddels lopen er in Nederland op meerdere plaatsen ongeveer vierhonderd taurossen rond, zoals in de kraamkamer Keent, de Maashorst en het Kempen~Broek bij Weert. Daarnaast is er vraag naar de tauros vanuit meerdere, grote natuurgebieden in Europa. “Daar dreigen grote stukken natuur te verbossen omdat de laatste (extensieve) boeren te oud worden en hun opvolgers naar de steden trekken. Zoals in het Velebit-gebergte in Kroatië. De tauros zorgt er met zijn natuurlijke begrazing voor alle voordelen van dien. Dit najaar zijn er weer veertig dieren naar Kroatië gebracht, waar nu al een kudde van tweehonderd dieren rondloopt. Maar er wonen ook neven en nichten in Spanje, Portugal en in de nabije toekomst mogelijk ook in Oekraïne,” weet Goderie.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: René van den Heuvel (leadfoto: taurossen naar Kroatië); Annelies Cuijpers; beeldbank provincie Noord-Brabant; GerardM, CC BY-SA 3.0