Natuurinclusieve landbouw bij Boer-in-Natuur op de Maashorst in Uden

“In de streekboerderij werken we met verschillende landschapseenheden, zoals bosweiden, voedselbos, heggenlandschap en boomgalerij, die we steeds zorgvuldig inbedden in het bestaande cultuurlandschap én die daar extra diversiteit aan toevoegen.” Dat is het uitgangspunt van landbouweconoom Coen van Beuningen, die aan de wieg stond van het idee van de natuurinclusieve streekboerderij.

Bij Boer-in-Natuur in Uden is het heggenlandschap het meest prominent. Het heggenlandschap levert noten en fruit, terwijl tussen de heggen, op stroken van 25 meter breed, de koeien grazen en veevoer wordt geteeld. In de boomgalerijen wordt graan verbouwd tussen rijen notenbomen, in wisselteelt met hooiland. De voedselbossen bestaan uit rijen struiken met bessen en ander fruit, met daartussen smallere stroken van zes meter breed waar kippen de schadelijke insecten wegpikken en zorgen voor extra bemesting in de voedselbossen. De bosweiden vormen de overgang naar het natuurgebied. Hier grazen het jongvee en het vleesvee, dat niet hoeft te worden gemolken.

Veerkracht

Wilco de Zeeuw is, samen met zijn partner Debbina van Vuuren, verantwoordelijk voor de dagelijkse bedrijfsvoering van streekboerderij. De Zeeuw is enthousiast over de eerste resultaten van de streekboerderij. “Wat me het meest heeft verbaasd is de enorme veerkracht van de natuur. Toen we hier begonnen was de grond uitgemergeld, na vele jaren van maïs verbouwen en gebruik van kunstmest. Er was nagenoeg geen bodemleven meer. Je staat versteld van hoe snel kruiden, bomen en gewassen weer tot ontwikkeling komen. Ondanks de droogte van de afgelopen jaren zijn ook de hazelaars blijven groeien. De das is terug in het gebied, dat wijst erop dat er ook weer regenwormen zijn. En we hebben hier op het bedrijf een grauwe klauwier gespot. Een zeldzame vogel, die het moet hebben van ruigte – en dat is niet het eerste waar je aan denkt bij een landbouwbedrijf. Het laat zien dat we op de goede weg zijn. Wij willen graag excelleren op landbouw én natuur. De eerste signalen zijn dat ons dat gaat lukken.”

“Natuur en voedselproductie kunnen elkaar versterken”

Op dit moment lopen op de boerderij in Uden vijf koeien. Dat worden er op termijn waarschijnlijk twintig. Dieren zijn een essentieel onderdeel van het ecosysteem op de streekboerderij. Volgens de Zeeuw verlagen de koeien en kippen de ziektedruk, verhogen ze de veerkracht en helpen ze om nutriëntenkringlopen te sluiten. “De melk wordt verwerkt tot zuivelproducten. Van de mest wordt compost gemaakt. Dit wordt gebruikt om de groei en bloei van de gewassen te ondersteunen. Voor dat laatste wordt een innovatief houtsnipperbed ontwikkeld, dat ervoor zorgt dat urine en vaste mest direct worden gescheiden.”

Zo wordt zonder kunstmest, bestrijdingsmiddelen, krachtvoerkorrels en andere hulpmiddelen een duurzame én zeer diverse voedselproductie gerealiseerd, waarbij de bovendien ook nog eens de kosten worden gehalveerd. “Wij leveren het bewijs dat natuur en voedselproductie elkaar kunnen versterken.”

Hulp van fonds

Belangrijk voor het succes van zijn bedrijf is de ondersteuning die De Zeeuw krijgt van het Fonds Natuurinclusieve Streekboerderijen. De Zeeuw: “Ik ben blij met de hulp van het fonds. Of ik op termijn als ondernemer zelf mijn brood ga verdienen? Ja, daar ben ik van overtuigd. De oogst moet je niet uitsluitend als grondstof gaan aanbieden. In die markt is het aanbod groter dan de vraag, zeker in de oogstperiode. Je moet nadenken over hoe je kunt komen tot onderscheidende, en daarmee goed verkoopbare, verwerkte eindproducten.”

Om als streekboerderij succesvol te kunnen zijn én blijven is het naar de mening van Coen van Beuningen belangrijk dat producten in de directe omgeving worden afgezet. Het fonds heeft een volledig doorgerekende businesscase gemaakt. Op basis daarvan zijn de initiatiefnemers ervan overtuigd dat ook zonder jaarlijkse beheersubsidies of inkomenstoeslagen een rendabele exploitatie haalbaar is. “Voorwaarde is wel dat de grondkosten beperkt blijven. Dat is mogelijk door de inzet van een afwaarderingssubsidie van de provincie, voor de gronden die gelegen zijn binnen het Natuurnetwerk Brabant.”

Wat is het Fonds Natuurinclusieve Streekboerderijen?

Het Fonds Natuurinclusieve Streekboerderijen investeert in bedrijven, die voedselproductie, natuurbeheer en landschapsontwikkeling willen combineren. Daarvoor heeft het fonds een businessmodel ontwikkeld. Boer-in-Natuur in Uden is de eerste streekboerderij die volgens dat model werkt.

Tekst: provincie Noord-Brabant, in samenwerking met Groen Ontwikkelfonds Brabant
Foto’s: Fonds Natuurinclusieve Streekboerderijen, in samenwerking met Groen Ontwikkelfonds Brabant