‘Meanderende Maas’: uiterwaardenlandschap terug in oude glorie

“De otter, de zwarte ooievaar, wilde marjolein en de rode ogentroost. Het zou toch geweldig zijn als we deze flora en fauna op korte termijn weer terug kunnen brengen in een gebied met stroomdal-graslanden, rietmoeras, struweel en ooibos.” Hans van Engen is als landschapsarchitect van de provincie Noord-Brabant meer dan gewoon enthousiast over de plannen die zijn vastgelegd in de structuurvisie.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.

Meanderende maas (Bron: provincie Noord-Brabant)

Er wordt zo’n 500 hectare natuur toegevoegd aan de Brabantse kant van de Maas. De plannen zijn ontstaan omdat de ruim 26 kilometer lange Maasdijk van Ravenstein tot aan de stuw bij Lith versterking nodig had. Er ontstond rivierverruiming om bewoners, bedrijven en infrastructuur te beschermen tegen hoogwater.

Meanders

Begin vorige eeuw zijn in het gebied vrijwel alle meanders in de Maas recht getrokken. De Maas werd hiermee beter geschikt voor de scheepvaart en het project voorzag in een snellere afvoer van water. Later werden op veel plaatsen de meanders gedempt, terwijl de lager geleden delen werden gebruikt als uiterwaarden of als winterberging. “Op oude foto’s zie je de meanders nog grote bogen maken in het landschap. Dat willen we weer terugbrengen. Veel meanders worden weer open gegraven. Deze overgangen van water en land hebben een enorme natuurpotentie, die we dan ook zo gaan inrichten,” vertelt Hans van Engen.

Grensrivier

“Vroeger was de Maas een grensrivier. Daarachter hield de wereld op, zo leek het vaak. Nu is er samenwerking tussen tien partijen om van de oude meanderende Maas met de uiterwaarden en dijkversterking een spectaculair groot natuurgebied te maken. De Maas vormt daarin de ruggengraat,” vertelt Hans van Engen. De plannen komen voort uit de nieuwe waterveiligheidsnormen 2017. “We liften mee op de waterveiligheidsopgave rond het Deltaprogramma Maas en de Kader Richtlijn Water. De klimaatverandering maakt de opgave nog urgenter.”

Runderen

De versterkte dijken meanderen mee met de oude Maasarmen en zorgen voor veiligheid erachter. Hans legt uit: “Door het afsnijden van de oorspronkelijke meanders is de rivier soms heel ver van de dijk af komen te liggen. De meanderbogen zijn soms honderden hectaren groot. Natuurontwikkeling gaat hier heel snel als we goede condities creëren waar flora en fauna optimaal van kunnen profiteren. In het uiterwaardenlandschap vestigen we een systeem van natuurlijke begrazing met koeien, bijvoorbeeld brandrode runderen. We maken struinpaden waar je echt je laarzen voor nodig hebt. Maar vooral maken we dijken waarmee we veel aandacht besteden aan de beleving van de kwaliteit van het landschap. De dijk tilt je op, waardoor je over het landschap uit kunt kijken, soms wel kilometers ver.”

Bakenbomen

Speciale behandeling krijgen de bakenbomen in het gebied. Hans: “De bakenbomen zijn eigenlijk een soort natuurlijke oriëntatiepunten in het landschap. Na de kanalisatie was het voor schepen vaak moeilijk te zien wat een oude meander was, en waar de nieuwe vaargeul lag. Om het verschil aan te geven, werden bomen aangeplant. Daardoor wisten schippers de goede vaargeul feilloos te volgen. Het waren meestal populieren die groter waren dan andere bomen en echt boven het landschap uit torenden. Ze zijn aangeplant tussen 1930 en 1940 en nu een beetje aan het einde van hun leven. We maken plannen om ze te vervangen door een nieuwe generatie bomen.”

U vindt meer informatie op de website van Meanderende Maas.

Tekst: Annelies Cuijpers, provincie Noord-Brabant
Foto's: beeldbank provincie Noord-Brabant