Kaukasische dwerggrondel negeert lockdown en vestigt zich in Nederland

Onopgemerkte invasie, reeds grote verspreiding

Het eerste exemplaar in Nederland werd gevangen op 6 mei 2020 in de Biesbosch. Al snel bleek, dat de Kaukasische dwerggrondels zich -onopgemerkt- inmiddels ruim hebben weten te verspreiden. Tijdens bemonsteringen voor het project 'Een Zegen in de Delta' werden ze in behoorlijke aantallen aangetroffen van de Biesbosch tot het westelijk Haringvliet. De vangst in Nederland was niet de eerste in de Rijn. In 2019 vonden Duitse onderzoekers de soort al in een nevengeul bij Xanten. Begin juli is de soort ook aangetroffen langs de Waal bij Gameren. Dit doet vermoeden dat de soort zich reeds over de hele Rijn vanaf de grens tot de delta heeft verspreid.

Oorsprong

Oorspronkelijk komt deze soort voor in de Ponto-Kaspische regio rondom de Zwarte Zee. Eerder bereikten uit deze regio de soorten marmergrondel (2002), zwartbekgrondel (2004), Kesslers grondel (2007) en Pontische stroomgrondel (2009) ons land. Het Main-Donaukanaal, een gegraven verbinding tussen het stroomgebied van de Donau en de Rijn, heeft een belangrijke rol gespeeld bij de opmars van deze exoten. Mogelijk heeft de Kaukasische dwerggrondel gebruik gemaakt van deze route. Het is ook mogelijk dat de soort bij het uitzetten van sportvissen is meegelift, zoals eerder in Turkije gebeurde. Ook in andere landen is de soort bezig met een snelle uitbreiding van zijn leefgebied, zoals in Hongarije en Oekraïne. De Kaukasische dwerggrondel komt voornamelijk voor in kustwateren. Toch gedijt de soort ook goed in brak en zoetwater.

Hoe herken je de Kaukasische dwerggrondel?

De titel 'dwerg' dankt de soort aan zijn geringe lengte met een maximum van vijf centimeter. De soort heeft een grote gelijkenis met andere grondels in de Nederlandse kustregio en heeft net als de andere soorten vergroeide buikvinnen. Opvallend is de heldergele buik van de vrouwtjes in de paaitijd.

De soort wordt gekenmerkt door een stompe kop en een zeer korte neus. De schubben op de rug ontbreken tot aan de voorzijde van de basis van de tweede rugvin. De eerste rugvin van de vrouwtjes bevat verspreid zwart pigment, terwijl de mannetjes een gebandeerde rugvin met een blauwzwarte vlek hebben. Op de flanken van het mannetje zijn in de paaiperiode vier tot acht donkere banden zichtbaar. Buiten de paaiperiode zijn bij het mannetje en vrouwtje donkere 'rommelig' ogende vlekjes aanwezig op de flank.

Alle tot nu toe waargenomen kenmerken wijzen op Kaukasische dwerggrondel. Om echter enkele zeer sterk gelijkende soorten uit hetzelfde geslacht uit te sluiten wordt momenteel ook nog genetisch onderzoek verricht. 

Geef je waarnemingen door!

Hoewel het genetisch onderzoek de soortbepaling nog moet bevestigen, is ervoor gekozen de aanwezigheid bekend te maken, zodat waarnemers en professionals de soort sneller kunnen herkennen. Om de verspreiding en verdere invasie van de soort goed in kaart te kunnen brengen is het belangrijk dat vangsten worden doorgegeven. Doe dit door je waarneming in te voeren op telmee.nl, waarneming.nl of de NDFF en voorzie deze van gedetailleerde foto’s.

Tekst: Sanne Ploegaert, Mick Vos, Jelger Herder, Frank Spikmans en Mark Groen, Ravon
Foto's: Sanne Ploegaert
Headerfoto: Jelger Herder
Kaart: GBIF