Terugblik succesvol Jaar van de Egel 2019

Als bestuur van de Egelwerkgroep omvatten we het afgelopen jaar in één woord: overweldigend! Na de oprichting van de Egelwerkgroep eind 2018, gingen we met volle kracht 2019, het Jaar van de Egel, in. Exact tien jaar na het laatste Jaar van de Egel in 2009. Het jaar mocht officieel van start gaan tijdens de Zoogdierdag. Maar ook daarvoor, nog middenin de winter, ging het jaar achter de schermen al van start. De Egelwerkgroep was aanwezig tijdens the European Hedgehog Research Group Meeting in Londen, waarbij egelonderzoekers uit heel Europa samenkomen. Dit keer waren er ruim zestig onderzoekers aanwezig. Naast de vele kennis konden we hier ook veel inspiratie voor projecten opdoen.

Egelsnelweg

De inspiratie werd in de praktijk gebracht: 2019 was het startpunt voor verschillende nieuwe projecten. Zo werd veel succes geboekt met het project ‘Egelsnelweg’, om tuinen weer open te stellen en geschikt te maken voor egels. De natuurlijke leefomgeving van de egel moet steeds meer ruimte maken voor een stedelijk landschap. In tegenstelling tot wat veel mensen denken leggen egels heel wat kilometers per nacht af. Egels blijven vrijwel nooit op één plek en delen bovendien hun leefgebied met soortgenoten. Een schutting of een hek is een ondoordringbare barrière voor de egel. Een ‘egelsnelweg’ is dan ook geen overbodige luxe.

DWHC speerpuntdier

Ook bij DWHC (Dutch Wildlife Health Center) was de egel in 2019 speerpuntdier. Het publiek werd opgeroepen om verse, dode egels aan te melden, zodat deze konden worden opgehaald voor sectieonderzoek. Dit om meer inzicht te verkrijgen in ziekten en zoönosen bij de egel. Tijdens eerdere tussenberichten meldde het DWHC al bij diverse egels longontstekingen door long(haar)wormen te hebben aangetroffen. Ook werd salmonella bij meerdere egels als doodsoorzaak aangewezen. Medio 2020 brengt het DWHC hier nog een eindrapport over uit. (Verse) dode egels die niet langs de kant van de weg liggen kunnen nog steeds gemeld worden.

Livestream

In het najaar ging de Egelwerkgroep een samenwerking aan met natuurplatform BuitenGewoon. Vier egelhuisjes werden voorzien van een webcam, waarmee de gasten dag en nacht konden worden geobserveerd. Egels verschenen meerdere keren voor de camera en lieten typisch egelgedrag zien. Helaas werd geen van de huisjes uiteindelijk gebruikt als overwinteringsplek. Het project leidde wel tot de oprichting van de Facebookpagina ‘egelhuisjes’, waar inmiddels meer dan negenhonderd leden hun ervaringen met egels in de tuin delen.

Landelijke Egeldagen

Om het Jaar van de Egel te vieren, organiseerde de Egelwerkgroep half november twee Egeldagen. Op zaterdag ontvingen wij zo’n 150 egelliefhebbers die onder andere genoten van een lezing van de Britse ecoloog en egelonderzoeker Hugh Warwick. De zondag was gereserveerd voor de egelopvangcentra waar kennis en ervaringen werden gedeeld. Bijna alle Nederlandse egelopvangcentra waren aanwezig op deze dag.

Egels in de media

De egel verscheen afgelopen jaar geregeld in de media. Zo plaatste Trouw een mooi artikel over het belang van het aanleggen van egelsnelwegen in particuliere tuinen. Ook Vroege Vogels, BinnensteBuiten en de NOS maakten samen met ons reportages over de egel. De egel kreeg zelfs zijn eigen rubriek in de podcast ‘Eeuw van de Amateur’. Podcastmaker en egelambassadeur Ype Driessen deelde wekelijks allerlei nieuwtjes rondom de egel en besprak de meest hilarische egelanektodes met zijn luisteraars.

Egeltelling

Net als tien jaar geleden werden er afgelopen jaar weer massaal egelwaarnemingen doorgegeven: ruim 16.500! Waarnemingen kwamen onder andere binnen via Jaarrond Tuintelling, Waarneming.nl en Sovon. Er werden 2323 dode egels gemeld, waarbij in 2009 gevallen werd vermeld dat dit om een verkeersslachtoffer ging. Onder de waarnemingen werden ook (voet)sporen en uitwerpselen van egels ingevoerd. De egeltelling kwam tot een hoogtepunt tijdens het jaarlijkse Egelweekend. In één weekend werden er maar liefst 2088 egels geteld. Een nieuw record voor het Egelweekend! Egels in de tuin kon men doorgeven via Jaarrond Tuintelling. Er werden 1385 egels in de tuin gemeld, voornamelijk in Friesland. Zuid-Holland en Noord-Brabant kwamen respectievelijk op de tweede en derde plaats. Buiten de tuin werden er 703 egels gemeld, waaronder 100 doodgereden egels.

De egel lijkt nog steeds in vrijwel heel Nederland voor te komen: van de Waddeneilanden tot het zuidelijkste puntje van Limburg. Als we naar de verspreidingskaart kijken van de waargenomen egels uit 2019 vallen de steden direct op. Egels worden hier in relatief hoge dichtheden waargenomen. Dit kan opnieuw een aanwijzing zijn dat egels steeds meer te vinden zijn in stedelijk gebied en hier goed gedijen. Ook gebieden waar weinig egels werden waargenomen vallen op, zoals delen van Flevoland en de Veluwe. In 2009 vielen deze gebieden om dezelfde redenen ook al op. Mogelijk speelt het biotoop hierbij een rol: egels lijken zich minder thuis te voelen in grootschalige agrarische landschappen (Flevoland) en uitgestrekte (naald)bossen (Veluwe). Echter kan een waarnemerseffect ook een verklaring zijn.

E-teams

In 2009, in het kader van het Jaar van de Egel, werden de E-teams opgericht. Deze teams bestaan uit forenzen die regelmatig hetzelfde traject afleggen en hierbij de doodgereden egels langs de wegen in kaart brengen. Afgelopen jaar gingen de E-teams opnieuw van start, met ruim 60 forenzen. Nog niet alle informatie is binnen, maar voor zover tot nu toe bekend is, telden zij in 2019 270 dode egels. Veel minder dan tien jaar geleden. Mogelijk is dit een effect van de dalende egelpopulatie. Tot nog zeker het eerste deel van 2020 tellen de E-teams door. De Egelwerkgroep verwacht de eerste resultaten van het onderzoek medio 2020.

Trend en status van de egel

De egelpopulatie laat doorgaans een afwisseling van goede en slechte jaren zien. Maar over de gehele periode genomen is er een afnemende trend waar te nemen. Medio 2020 verwacht De Zoogdiervereniging de nieuwe trend, met de gegevens van het afgelopen jaar.

Uiteraard zetten wij onze activiteiten voor de egel voort in 2020. Bij de Egelwerkgroep is het tenslotte ieder jaar Jaar van de Egel! Wil je meer weten? Kijk op de website van de Egelwerkgroep.

Tekst: Merel Klaarmond, Egelwerkgroep Nederland van de Zoogdiervereniging
Foto's: Wesley Overman; Anke van Westerlaak; BuitenGewoon
Figuren: Egelwerkgroep Nederland/NDFF; Zoogdiervereniging/CBS