Zeker 195 gemeenten spuiten tegen eikenprocessierups

De Vlinderstichting heeft van alle gemeenten in Nederland uitgezocht welke bestrijdingsmethoden zij inzetten tegen de eikenprocessierups. Daarbij is gebruik gemaakt van de informatie die gemeenten zelf vermelden op hun website of in nieuwsberichten in regionale of lokale media. Daaruit ontstaat een gemêleerd beeld: 64 procent van de 306 gemeenten waarvan informatie was te vinden, spuit preventief met bacteriepreparaten en/of aaltjes, soms gericht op locaties met hoog risico, maar soms massaal op het gehele eikenbestand in de gemeente. Eveneens zuigt 55 procent van de gemeenten de nesten weg, vaak als aanvullende maatregel op de preventieve bestrijding. Nestkasten voor mezen worden in 161 gemeenten gebruikt. Hiervan wordt verwacht dat de mezen de eikenprocessierupsen opeten en zo een rol spelen in de natuurlijke bestrijding van de rups. Een natuurlijker bermbeheer wordt door 57 gemeenten toegepast, eveneens bedoeld om natuurlijke bestrijders van de rups te stimuleren. Een diverse beplanting in het openbaar groen wordt door 52 gemeenten ingezet, terwijl het inzaaien van bermen en perken met bloemen of bollen in 50 gemeenten wordt toegepast. Opvallend genoeg gebruiken 133 gemeenten zowel de schadelijke preventieve bestrijding met aaltjes of bacteriepreparaten als natuurvriendelijke maatregelen.

Bestrijding met aaltjes of bacteriepreparaten wordt door veel gemeenten omschreven als onschuldige bestrijdingsmethoden voor mens en dier. Dit is niet het geval. De bacteriepreparaten kunnen huidirritatie veroorzaken bij mensen en mogelijk ook bij huisdieren. Zowel de bacteriepreparaten als de aaltjes werken niet specifiek op de eikenprocessierups: ze treffen alle rupsen die in de eiken leven. In de maanden april en mei zijn landelijk ruim honderd soorten nachtvlinders in het rupsenstadium aanwezig in eiken. Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van bacteriepreparaten en aaltjes op deze soorten ontbreekt nagenoeg. In sommige gemeenten worden alle eiken behandeld. Zo werd er deze week in de gemeente Epe zeer grootschalig bestreden, zelfs op eiken langs onverharde en nauwelijks gebruikte wegen. Dit betekent dat alle vlinders die daar nu als rups in de eiken verblijven, worden gedood. Onder de eiken werden dan ook tientallen dode rupsen gevonden. Daarbij werd trouwens geen een eikenprocessierups gevonden. Rupsen zijn zeer belangrijk voedsel voor insectenetende vogels en hoewel de middelen, voor zover bekend, geen schadelijke werking hebben op andere dieren dan rupsen, betekent het massaal spuiten wel dat er veel minder voedsel is voor de (jonge) vogels.

De Vlinderstichting maakt zich grote zorgen over de potentiële nevenschade van de preventieve bestrijding met bacteriepreparaten en aaltjes. Daarom roept De Vlinderstichting gemeenten op deze bestrijdingsmethoden te minimaliseren en strikt te beperken tot plekken met ernstige overlast binnen de bebouwde kom, waar andere methoden onmogelijk zijn. De Vlinderstichting is voorstander van het stimuleren van de natuurlijk vijanden van de eikenprocessierups op allerlei manieren: bijvoorbeeld natuurvriendelijk beheer van bermen en groenstroken, stimuleren van meer bloeiende planten en het ophangen van nestkastjes. Op plekken waar er groot risico is, willen we dat de nesten op een veilige manier worden weggehaald. Plekken met veel nesten kunnen eventueel tijdelijk worden afgesloten en duidelijke informatie kan worden gegeven over de risico’s. Het preventief bestrijden met de biologische middelen moet alleen in uitzonderlijke gevallen, als de andere methoden niet mogelijk zijn. Eventueel kan er in het vroege voorjaar met aaltjes worden gespoten, omdat verwacht wordt dat er in het vroege voorjaar minder rupsen aanwezig zijn en dit daardoor tot beperkte schade leidt. Bovendien werken aaltjes maar korte tijd, zodat grootschalige schade voor andere rupsen minder is. Voor beheersing van eikenprocessierups in het buitengebied heeft de Vereniging van bos- en natuurterreineigenaren (VBNE) een praktijkadvies eikenprocessierups uitgebracht.

Het overzicht van bestrijdingsmethoden tegen de eikenprocessierups per gemeente is hier te raadplegen op de website van De Vlinderstichting.

Tekst: Jurriën van Deijk, Anthonie Stip en Kars Veling, De Vlinderstichting
Foto’s: Jan Borst; Kars Veling