Afvalcontainers met eikenprocessierupsnesten als bron voor natuurlijke vijanden

Naast het inzaaien van bermen, plaatsen van vogelnestkasten, vleermuiskasten en insectenhotels worden in Westerveld al sinds 2010 nesten met geparasiteerde eikenprocessierupsen geplaatst in kastjes met uitvlieggaten. Boomverzorgers van Roel Timmerman BV zijn door Silvia Hellingman getraind in het herkennen van geparasiteerde nesten. Via kleine gaten en gleuven in de kasten vliegen de sluipvliegen en sluipwespen uit en gaan op zoek naar rupsen om te parasiteren. De geparasiteerde rupsen gaan dood. Uit de dode rupsen komen weer natuurlijke vijanden.

Innovatieve manier om natuurlijke vijanden te stimuleren

Het idee van de kasten is nu opgeschaald in de gemeenten Weststellingwerf en Westerveld. In de bestrijding van de eikenprocessierups worden op plaatsen waar de brandharen risico’s veroorzaken, nesten uit bomen gezogen. De opgezogen nesten worden verzameld in containers die vervolgens door gespecialiseerde afvalverwerkingsbedrijven worden verbrand. De nesten in deze containers zitten vol met natuurlijke vijanden. Zowel Westerveld als Weststellingwerf willen voorkomen dat deze natuurlijke vijanden in de verbrandingsoven verdwijnen. Nu is een systeem ontwikkeld om de afvalcontainers met opgezogen/geplukte nesten in kisten te plaatsen. De containers en de kisten zijn beveiligd zodat er geen hinder van brandharen kan ontstaan. Wel kunnen de natuurlijke vijanden de kisten verlaten via de gleuven en gaatjes die in de buitenkist zijn gemaakt. De kisten worden op de grond in de buurt van eiken geplaatst.

Tot eind mei in de berm

Door allerlei maatregelen is een gezonde populatie aan natuurlijke vijanden op de projectlocaties opgebouwd. Door het gebruik van de kisten zullen die natuurlijke vijanden niet meer worden verbrand met de rupsenrestanten. De containers blijven tot eind mei in de kisten. Natuurlijke vijanden die mee overwinteren met de eikenprocessierupsen zijn doorgaans de specialisten. De meeste specialistische sluipvliegen en sluipwespen vliegen uit vanaf eind april uit tot eind mei. Dat is bekend door het jarenlang monitoren van geparasiteerde nesten. Voordeel van deze kisten op de berm is ook dat ook andere insecten en geleedpotigen een plek hebben om te overwinteren, zoals gaasvliegen en lieveheersbeestjes die als volwassen insecten overwinteren. Eind mei worden de containers uit de kisten gehaald en aangeboden ter verbranding conform de wettelijke eisen.

Meerjarig plan stimuleren biodiversiteit

Gemeente Weststellingwerf en gemeente Westerveld houden zich al jaren bezig met maatregelen ter bevordering van de biodiversiteit. Het doel is een gezonde populatie aan natuurlijke vijanden van de eikenprocessierupsen op te bouwen, zodat er uiteindelijk een balans ontstaat tussen plaag en bestrijder. Beide gemeenten zijn zich ervan bewust dat deze maatregelen deel uitmaken van een continu proces. Hoewel de maatregelen werken, is het een feit dat jaarlijks nieuwe eitjes worden afgezet uit vlinders die rondvliegen in de periode van eind juli tot eind september, waarbij de pieken van de vluchten meestal in augustus vallen. Zolang de biodiversiteit niet overal goed op orde is, blijven vlinders rondvliegen en eitjes afzetten teneinde een nieuwe populatie op te starten. Natuurlijke vijanden zoals sluipvliegen, sluipwespen, roofwantsen en roofkevers zullen nooit hun eigen voedselbron volledig uitroeien. Maar natuurlijke vijanden leveren wel een bijdrage aan het reduceren van de populatie zodat er minder rupsen overblijven die dus minder overlast voor mens en dier veroorzaken.

Deze werkwijze is onderdeel van een meerjarige plan om de biodiversiteit te bevorderen. In de komende jaren wordt de opbouw van de natuurlijke vijanden in de locaties nauwkeurig gevolgd. Zodra de eikenprocessierups onder controle is, worden de kisten verhuisd naar een andere geschikte locatie. Het doel is om uiteindelijk een balans te krijgen tussen plaag en bestrijders zonder dat daarbij de veiligheid van mens en dier in het geding komt.

Tekst: Kenniscentrum Eikenprocessierups: Silvia Hellingman, Hellingman Onderzoek en Advies; Arnold van Vliet & Hidde Hofhuis, Wageningen University; Henk Jans, Jans Consultancy Gezondheid en Milieu; Henry Kuppen, Terra Nostra; Joop Spijker, Wageningen Environmental Research
Foto’s: Silvia Hellingman; Roel Timmerman