Minder waterkevers en verminderde waterkwaliteit in 2019 volgens Waterdiertjes.nl

In 2018 is de webapp Waterdiertjes.nl gelanceerd. Hiermee kunnen burgers eenvoudig de waterkwaliteit beoordelen aan de hand van de ongewervelde kleine dieren die in het water leven. De app geeft als één van de eerste in de wereld, direct een oordeel over de kwaliteit van het water gebaseerd op de ingevoerde soorten met hun aantallen. In 2019 was de belangstelling net als in het jaar daarvoor groot en zijn er 422 unieke waarnemingen van 380 locaties binnengekomen.

Waterdiertjes indiceren de waterkwaliteit

De aanwezigheid van veel wormen, larven van steekmuggen, posthoornslakken of poelslakken zijn aanwijzingen voor een slechte waterkwaliteit. De aanwezigheid van kokerjuffers, larven van glazenmakers, larven van steenvliegen of schrijvertjes zijn juist indicaties voor schoon water. Op grond van de aanwezige soorten met hun aantallen en deze indicaties kan de waterkwaliteit worden beoordeeld (Figuur 1).

Overwegend matige waterkwaliteit

Volgens de beoordeling heeft meer dan de helft van de bezochte wateren in 2019 een matige waterkwaliteit en slechts één derde een goede tot uitstekende kwaliteit. Opvallend is dat het aandeel goed beoordeelde wateren in 2019 aanzienlijk lager is dan in 2018, terwijl het omgekeerde geldt voor de als matig beoordeelde wateren. Volgens de inventarisaties uit 2019 is de waargenomen waterkwaliteit in één jaar dus afgenomen. Mogelijk kan de oorzaak gevonden worden in de ongewoon warme zomers van 2018 en 2019.

Stromende wateren beste kwaliteit

Uitgesplitst naar watertype (Figuur 2) hebben de stromende wateren (beek en rivier) over het algemeen vaker een goede of uitstekende kwaliteit dan de andere watertypen. Sloten lijken weer een betere kwaliteit te hebben dan echte stadswateren (stadsgracht en -vijver, tuinvijver) en poelen, plassen en meren. Ten opzichte van 2018 is er weinig verschil in het aandeel slecht en zeer slecht beoordeelde wateren.

Poelslakken vaakst waargenomen; bootsman meest in aantallen

Poelslakken zijn op de meeste plekken waargenomen, op de voet gevolgd door bootsmannetjes en de larven van de waterjuffers (Figuur 3). De top tien bestaat uit nagenoeg dezelfde soorten als in 2018, maar de volgorde is wél veranderd. De waterkevers die vorig jaar nog het vaakst werden waargenomen zijn uit de top tien gevallen. Die plek is overgenomen door de waterpissebedden. Ook in de top tien van dieren die in aantallen het meest zijn gevangen, zijn verschuivingen ten opzichte van 2018. De poelslakken en posthoornslakken zijn uit de top tien gevallen, ten gunste van het schrijvertje en de larven van de pluimmug.

Waar is waargenomen?

Alle waarnemingen op Waterdiertjes.nl zijn eerst gescreend. Na die kwaliteitscheck zijn minder dan 5% van het totaal een aantal waarnemingen verwijderd. Er zijn 380 unieke locaties bemonsterd met in totaal 422 waarnemingen. De meeste monsters zijn genomen in sloten (52%), gevolgd door poelen, plassen en meren (22%) en daarna beken (12%). Opvallend is dat in 2019 30% meer mensen monsters hebben genomen in beken dan in 2018. 10% van de metingen zijn verricht in stadswateren (stadsgrachten, stadsvijvers en tuinvijvers). De locaties zijn redelijk verspreid over Nederland (Figuur 4), maar het aantal waarnemingen in de provincie Limburg is zeer beperkt. Veel waarnemingen liggen in en rond de steden in het westen van het land.

Het aantal waarnemingen dat per maand wordt ingestuurd is variabel. Logischerwijs zijn de minste waarnemingen verricht in de winterperiode (november-maart) alhoewel waterdieren het hele jaar actief zijn en gevangen kunnen worden. In het voorjaar en de vroege zomer (april-juni) zijn de meeste waarnemingen gedaan en de piek in juni (circa 180) is sterk gerelateerd aan de IVN Slootjesdagen. De beperkte opnamen in augustus reflecteren de vakantieperiode in Nederland. 

Meedoen?

Ook in 2020 kan iedereen via www.waterdiertjes.nl weer waarnemingen doorgeven. Weet jij welke dieren er bij jou in de buurt in het water leven? Ga het inventariseren en geef het door! Voor scholen is er ondersteunend lesmateriaal beschikbaar.

Nieuw consortium

Negen organisaties werken vanaf 2020 samen in het consortium Waterdiertjes. Ze zorgen voor het onderhoud en de vernieuwing van de website en werken aan synergie tussen publiekscampagnes. Zo vergroten ze de communicatieve en wetenschappelijke impact. Het gaat om de volgende organisaties: EIS-Kenniscentrum Insecten, GLOBE Nederland, Waarneming.nl, IVN Natuureducatie, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW), Wageningen UR, STOWA, Waterschap Brabantse Delta en het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat.

Tekst: Edwin Peeters, Wageningen University & Research; Matthijs Begheyn, GLOBE Nederland; Froukje Rienks & Sven Teurlincx, Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW)
Foto: Edwin Peeters
Figuren: Waterdiertjes.nl