De gemiddelde temperatuur over januari en februari gaat waarschijnlijk uitkomen op 6,8 °C. Sinds 1901 en waarschijnlijk sinds de start van de eerste thermometermetingen in 1706, waren januari en februari samen niet zo warm. December 2019 was ook al zeer zacht. Het effect van deze extreem hoge temperaturen is overduidelijk zichtbaar in de natuur. Overal bloeien bloembollen en komen struiken in blad.
Wat is normaal?
Het fenologische netwerk De Natuurkalender onderzoekt hoe de timing van jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur verschuift als gevolg van veranderingen in weer en klimaat. In 2001 is De Natuurkalender van start gegaan met onder andere betrokkenheid van Vroege Vogels. Vrijwilligers uit heel het land en scholieren van GLOBE Nederland registreren wanneer het eerste sneeuwklokje, het eerste speenkruid of de eerste hazelaar bloeit, maar ook wanneer de eerste padden trekken, de eerste citroenvlinders verschijnen of de vinkenslag gehoord wordt. Deze eerste gebeurtenissen worden sterk bepaald door de temperatuur. In Nederland zijn al fenologische waarnemingen beschikbaar vanaf 1868. Vooral in de periode 1940 tot en met 1968 zijn veel waarnemingen verzameld. Deze periode, 1940-1968, beschouwen we als de normaal.
35 dagen eerder
Als we de bloeiwaarnemingen van sneeuwklokje, hazelaar, els, gele kornoelje, klein hoefblad, sleedoorn en speenkruid dit jaar vergelijken met de normaal dan is de bloei in 2020 35 dagen eerder. Dat is dus vijf weken. Sinds 2001 waren 2008 en 2016 net zo vroeg. In 2008 was januari nog net wat warmer dan dit jaar. Januari 2016 was daarentegen met 4,8 °C wat kouder dan dit jaar, maar zowel november als december 2015 waren extreem warm met een gemiddelde temperatuur van 9,9 °C en 9,6 °C. In 2016 begon de gele kornoelje al op 19 januari te bloeien. Dit jaar is dat 3 februari, nog steeds zeer vroeg met een normaal van 13 maart en nog twee weken vroeger dan het gemiddelde van de afgelopen 19 jaar.
Natuur in lentestand
Momenteel komt sleedoorn in Nederland in bloei. Het vroegste sleedoornjaar tot nu toe was 2016 met 16 februari. Dit jaar komt waarschijnlijk uit op 25 februari. Vijftig jaar gelden was 19 april normaal. De grootste vervroeging ten opzichte van de normaal is speenkruid. De eerste bloeiwaarneming is 42 dagen, dus zes weken, eerder dan normaal. Ondanks dat de kalender aangeeft dat het eind februari is, staat de natuur in de stand van eind maart, begin april.
De Natuurkalender in de komende weken
De komende dagen blijven de temperaturen ongeveer vijf graden hoger dan normaal. De natuur zal dus wel ruim voor op schema blijven lopen. Help mee om deze voorsprong te kunnen duiden door ook jouw fenologische waarnemingen door te geven via Natuurkalender.nl. Dit kan anoniem of met je Nature Today-account (dan kun je in de toekomst je eigen waarnemingen terugzien). Kijk hier voor de Natuurkalendersoorten in maart (bijvoorbeeld bloei van forsythia, sleedoorn, maarts viooltje, bosanemoon, ruwe berk, fluitenkruid, bladontplooiing van meidoorn, witte paardenkastanje, trek van pad en watersalamander, eerste vinkenslag, tjiftjaf, fitis, fuut eerste jong, eerste citroenvlinder, dagpauwoog, boomblauwtje). Gezien de enorme voorsprong in de natuur is het wellicht ook al interessant om de Natuurkalenderlijst van april eens te bekijken.
Tekst: Arnold van Vliet en Wichertje Bron, De Natuurkalender, Wageningen University
Foto’s: Arnold van Vliet (leadfoto: gele kornoelje)