Biodiversiteit in de Schilderswijk

Vic van Pieterson heeft niet alleen een inventarisatie gemaakt van de aanwezige plantensoorten, hij heeft ook een herbarium aangelegd van een groot aantal planten in de wijk. Met een subsidie van de provincie Zuid-Holland en de gemeente Den Haag bracht hij samen met BLKVLD Uitgevers een boekje uit over de natuur in zijn wijk getiteld Herbarium Schilderswijk – Biodiversiteit in de Haagse binnenstad.

De Schilderswijk ligt in het centrum van Den Haag en kent vrijwel geen openbaar groen of watergangen, afgezien van een gracht langs de noordrand. Er liggen veel steen, kleine tuintjes en intensief onderhouden openbare pleintjes en gazons. Van de ruim 2300 soorten vaatplanten in Nederland zijn er 1450 inheems: met 280 gevonden soorten in de Schilderswijk gaat het dus om ruim 12% van het totaal aantal vaatplanten in Nederland. Voor een wijk die niet bekend staat om zijn groen en biodiversiteit zeker geen slecht resultaat.

Soorten in de Schilderswijk

Onder de aangetroffen vaatplanten in de Schilderswijk zijn, zoals te verwachten in een grote stad, veel adventieve soorten (buiten hun gewone leefgebied) en exoten. Een greep uit de lijst: aarmunt, Amerikaanse droogbloem, boekweit, bolderik, Chinese bieslook, geelrode naaldaar, dille, goudbes, haver, klein glaskruid, glad vingergras, Oosterse morgenster, liggende ganzenvoet, kransgras, kransmuur, jacobsladder, hennep, kanariezaad, selderij, slaapkamergeluk, tarwe, vlas, Franse silene, gevlamde fijnstraal en gewoon langbaardgras.

Marokkaanse munt heeft uit tuinen weten te ontsnappen, rondom de Turkse supermarkten tiert de selderij welig en via tramlijn 1 weten duinplanten als slangenkruid, en de zeldzame kegelsilene de wijk te bereiken. Andere opmerkelijke soorten zijn blaassilene, hazenpootje, koningskaars, muizenoor, kegelsilene, gewone ossentong, wondklaver, zeekweek, blauw walstro, borstelkrans en brede wespenorchis. De blaartrekkende boterbloem werd slechts op één plek aangetroffen, onder een lekkende kraan. Op de valreep werd ook nog een nieuwe soort voor Nederland aangetroffen, namelijk de muur- of wolamarant (Amaranthus muricatus).

Behalve vaatplanten is er ook gezocht naar broedvogels, zoogdieren, dagvlinders, libellen en sprinkhanen. Op sommige plekken vindt de huismus een goed heenkomen en in de winter wervelen grote groepen spreeuwen in wonderlijke patronen boven de wijk, soms opgejaagd door een sperwer of slechtvalk. Met behulp van detectors konden drie soorten vleermuizen in beeld worden gebracht.

Dagvlinders en libellen zijn beperkt aanwezig, maar van beide groepen konden wat soorten in beeld worden gebracht. Interessante soorten zijn vooral aangetroffen in een smal strookje langs de spoorlijn bij station Hollands Spoor - één van de weinige stukjes die niet zijn bebouwd of intensief worden onderhouden. Zo werden hier blauwvleugelsprinkhaan en harkwesp aangetroffen. En in juni was er sprake van een influx van zwervende heidelibellen.

Is de Schilderswijk nu rijk aan biodiversiteit en is deze natuur goed beschermd? Het antwoord daarop is in beide gevallen nee. Veel plantensoorten komen spontaan voor op plaatsen waar dat kan, maar gaan weer verloren door bijvoorbeeld maaien of ruimtelijke ontwikkeling. Heel gewone soorten als egel en mol en amfibieën ontbreken in de wijk, omdat er te weinig leefgebied beschikbaar is. De gegevens tonen vooral aan dat de natuur overal kans ziet om zich te vestigen, soms zelfs ondanks de ruimtelijke ontwikkeling.

Boek 'Herbarium Schilderswijk'

In zijn zojuist verschenen boek ‘Herbarium Schilderswijk – Biodiversiteit in de Haagse binnenstad’ lees je meer over de natuur in de Schilderswijk. Meer weten over de resultaten van het onderzoek? Het boek is per email te bestellen. Ook schrijft Van Pieterson een  blog over zijn bevindingen op Facebook.

Zowel de provincie Zuid-Holland als de gemeente Den Haag hechten waarde aan een gezonde, groene en biodiverse leefomgeving, ook in de stad. We willen hiermee laten zien dat biodiversiteit overal te beleven is voor wie daar maar oog voor heeft en dat er kansen liggen om deze te ontwikkelen, ook al is er nauwelijks ruimte beschikbaar voor groen. Zo werken we aan groenere bermen langs provinciale wegen met een nieuw maaibeleid.

Tekst: Kees Mostert, provincie Zuid-Holland & Esther Vogelaar, gemeente Den Haag
Foto's: Kees Mostert (leadfoto: tuintjes in de Schilderswijk); Vic van Pieterson