De ‘onbereikbare’ Noordpool

Dat geldt helaas niet voor plastic. Niet alleen op tropische stranden in de Koraaldriehoek ligt soms zoveel plastic dat je het strand niet meer ziet, ook op de Noordpool bestaat dit probleem. Zelfs de meest afgelegen stranden worden ontsierd door visnetten, frisdrankflesjes en shampooverpakkingen. Je vraagt je misschien af hoe al dat afval op deze plekken terecht komt. Simpel: ons afval reist. Elk stukje plastic dat achteloos weggegooid wordt, vormt een bedreiging voor de natuur. Veel afval komt uiteindelijk ­in zee terecht, en de stromingen in zee nemen ons afval mee naar verschillende bestemmingen. Een van die bestemmingen is de Noordpool. Verschillende zeestromingen die langs Europa en Noord-Amerika lopen, gaan namelijk richting het noorden. Wist je bijvoorbeeld dat de inhoud van de zeecontainers van de MSC Zoë die afgelopen januari bij Schiermonnikoog overboord sloegen, over ongeveer twee jaar via de warme golfstroom in het Noordpoolgebied belandt?

Badeendjes in het ijs

Een ander voorbeeld is het verhaal van de badeendjes. In 1992 sloeg een container met daarin 28.000 badeendjes overboord, van een schip op de Stille Oceaan dat onderweg was van Hong Kong naar de Verenigde Staten. Deze eendjes maakten, dankzij de zeestromingen, een wereldreis. Ze werden gevonden op Hawaii en in Australië, maar ook in Alaska en Schotland; een hele oceaan verderop! Deze eendjes leerden ons veel over zeestromingen, en leverden hét bewijs dat ook ons afval een wereldreis kan maken, en dat de Noordpool soms dichterbij is dan je denkt.

Afval van vandaag, microplastic van de toekomst

Plastic op de Noordpool is een groeiend probleem, en veel dieren kampen nu al met de gevolgen. Zeehonden en rendieren raken verstrikt in aangespoelde visnetten, jan-van-genten bouwen hun nest tegenwoordig van plastic netten en raken daar ook vaak in verstrikt. Zeevogels zoals noordse stormvogels hebben meerdere stukjes plastic in hun maag. Als hun maag vol zit, past er geen voedsel meer bij. Ook in de magen van walvissen worden regelmatig behoorlijke stukken plastic aangetroffen. Daarnaast is plastic afval voor een groot deel de basis van micro- en nanoplastic in zee. Deze microscopisch kleine deeltjes plastic zweven in het zeewater, waar ze opgenomen worden door de kleinste diertjes. Dit heeft negatieve gevolgen voor het functioneren van deze diertjes en het voedselweb waar ze deel van uitmaken. Zo hebben niet alleen ijsberen en walvissen, maar ook andere bewoners van het Noordpoolgebied last van plastic. Ons plastic van vandaag is het microplastic van de toekomst. Daarom moeten we er samen voor zorgen dat dit schadelijke materiaal niet meer in de natuur terecht komt.

CSI Plastic

Gelukkig zijn er al mensen die in actie komen. Op Spitsbergen bestaat bijvoorbeeld het Clean Up Svalbard-programma. Hierbij wordt twee keer per jaar een grote beach cleanup georganiseerd (in augustus van dit jaar verzamelde één schip maar liefst duizend kilo afval!), en cruiseschepen die het gebied bezoeken organiseren kleinere clean ups met toeristen. Een ander initiatief komt van Wageningen University & Research. In het Arctic Marine Litter Project brengen zij de bronnen, oorzaken en oplossingen van afval in kaart, met als doel om de stroom afval naar dit kwetsbare gebied te verminderen. Tijdens speciale Litter-ID workshops wordt, samen met lokale experts, bewoners, overheden en vrijwilligers, een soort CSI Plastics uitgevoerd. Hierbij is de eerste stap om in een bepaald gebied een grote hoeveelheid strandafval te verzamelen. Daarna wordt een workshop georganiseerd waarbij de onderzoekers samen met lokale experts, beleidsmakers en sectorvertegenwoordigers dit verzamelde afval als detectives onderzoeken aan de hand van teksten op het plastic afval of andere aanwijzingen over de bron. Zo proberen ze bijvoorbeeld samen met vertegenwoordigers uit de visserij te achterhalen of visnetten per ongeluk of met opzet overboord zijn gegaan. Door per categorie afval deze analyse te doen, wordt duidelijk waar en bij wie het afval vandaan komt, wat de gevolgen hiervan zijn voor de lokale planten en dieren, wat de achterliggende oorzaken zijn en wat eraan gedaan kan worden om dit afval te voorkomen. Met de verkregen informatie kan WWF samen met de betrokken landen en bedrijven in gesprek gaan om naar oplossingen te zoeken. Samen met WWF worden de activiteiten van het Arctic Marine Litter Project nu uitgebreid naar Groenland, en later ook naar Rusland en de oostkant van Canada.

Wat kun jij doen?

Ook al kun je niet meedoen met een beach cleanup in Groenland, jij kunt ook helpen! Hoe? Gebruik geen wegwerpplastic, gooi je afval in de daarvoor bestemde afvalbak, steun WWF en teken onze petitie voor een plasticvrije zee!

Tekst: Wereld Natuur Fonds
Foto's: Bart Vastenhouw; W.J. Strietman