Wisentenvacht geliefd als nestmateriaal

In 2013 is PWN in samenwerking met Vogelringstation Van Lennep een studie gestart waarbij gekeken wordt naar het broedsucces van zangvogels in de Kennemerduinen. Hiervoor zijn twintig identieke nestkasten geplaatst in een met naaldbomen bebost deel van het gebied. Veel van deze nestkasten worden elk jaar bewoond door koolmezen en pimpelmezen, met zelfs een paartje glanskoppen in het eerste jaar van de studie. In 2016 is het onderzoek uitgebreid en zijn aanvullende nestkasten geplaatst in het wisentengebied in het Kraansvlak, een omheind gebied tussen Zandvoort en Overveen. Naast wisenten in het Kraansvlak, zijn in beide gebieden ook Schotse hooglanders, konikpaarden, konijnen, damherten en reeën te vinden als grote grazers.

Broedvogels gebruiken voor de bouw van hun nest een grote verscheidenheid aan materiaal. Dit is veelal plantaardig materiaal, zoals mos, gras en takken, maar ook vacht van dieren wordt vaak aangebracht in de bovenste laag van het nest. De meeste grazers wisselen hun vacht als de temperatuur in het voorjaar stijgt, wat mooi samenvalt met de behoefte aan nestmateriaal. Als onderdeel van de nestanalyse is daarom ook gekeken naar het aandeel dierlijk materiaal in de nesten.

De samenstelling van de nesten is bepaald door de verzamelde nesten stuk voor stuk uit te pluizen en de verschillende componenten één voor één te determineren en vervolgens te wegen. Het nestmateriaal is verdeeld in de volgende categorieën: wisentenvacht, konijnenvacht, hertenvacht, mos, overig plantenmateriaal (inclusief takjes en dennennaalden), veren en overig. Tot de ‘overig’-categorie behoorde alles wat niet in één van de eerder genoemde categorieën te plaatsen viel (geraamtes, eieren, insectenresten, synthetisch materiaal). Aanvankelijk waren er ook categorieën voor vacht van de Schotse hooglanders en de konikpaarden. Dit is echter niet aangetroffen en dus weggelaten.

Er bleken opvallende verschillen tussen de samenstelling van de nesten in het Kraansvlak en de Kennemerduinen. De nesten in de Kennemerduinen bestonden voor maar liefst 97% uit plantaardig materiaal. De nesten in het Kraansvlak daarentegen bestonden voor 74% uit plantaardig materiaal (het grootste aandeel hiervan was mos) en daarnaast voor een kwart uit dierlijk materiaal. Wisentenvacht werd in diverse nesten aangetroffen, in tegenstelling tot vacht van Schotse Hooglanders of paarden, wat niet werd terug gevonden. Ook damhertenvacht werd gebruikt.

Deze studie is een nieuw voorbeeld van de verschillen tussen grote grazers in de rol die ze innemen in het ecosysteem.

Tekst: Myrthe Fonck, PWN
Foto: Esther Rodriguez (leadfoto: koolmeesjes in nestkast met wisenthaar, Kraansvlak)
Diagrammen: PWN