Bijzondere champignonparasolzwammen langs laantje in Heilooërbos

De Kristalchampignonparasol (Leucoagaricus cristallifer) van het Heilooër laantje van afgelopen zaterdag ziet er op het eerste gezicht niet zo spectaculair uit met zijn overwegend witte kleur met iets oker in het midden van de hoed. De bijzonderheid zit hem in de aanwezigheid van kristallen op de zogenaamde cystiden die zich op de lamelsnede bevinden. Zonder microscoop kom je er niet met zekerheid achter dat je met de Kristalchampignonparasol te maken hebt. Het is voor sommige beschouwers misschien moeilijk voor te stellen dat zo'n eenvoudig paddenstoeltje zo weinig wordt gevonden.

De groeiplaats van de Kristalchampignonparasol bevindt zich op een hellend vlak. De berm langs het laantje is een stuk hoger dan de bosbodem verderop langs de weg. Door deze hoge berm krijg je de indruk van een holle weg zoals je die wel in Limburg ziet. De verhoogde berm loopt langs de hele lengte van de laan. Het betekent dat het regenwater grotendeels langs het talud verdwijnt. De hogere berm zorgt ervoor dat deze na een aantal zomerse dagen behoorlijk verdroogd kan zijn. Toch staat deze hoge berm sinds jaar en dag bekend om de bijzondere paddenstoelen die er worden gevonden. De berm heeft een opvallende dikke humuslaag en een begroeiing van voornamelijk brandnetels en zevenblad.

De champignonparasolsoorten worden juist op deze droge standplaats vrijwel elk jaar gevonden, maar meestal wel na een regenperiode. Twee jaar geleden werd de Kristalchampignonparasol hier ook al aangetroffen, samen met de Witte champignonparasol (Leucoagaricus serenus). In 2016 werden hier enkele exemplaren gevonden van de zeer zeldzame Knolchampignonparasol (Leucoagaricus wichanskyi). Het bijzondere van deze vondst is dat circa veertig jaar geleden de Knolchampignonparasol op dezelfde locatie werd ontdekt als nieuwe soort voor Nederland. Behalve de Kristalchampignonparasol groeide er ook een paddenstoeltje dat mogelijk nog zeldzamer is dan genoemde soort: de Kleine plooiparasol (Leucocoprinus heinemannii). Deze soort werd voorheen uitsluitend in kassen en bloempotten gevonden, maar blijkbaar is het weer dermate in zijn voordeel veranderd dat deze nog steeds zeer zeldzame soort ook de Hollandse buitenlucht is gaan waarderen.

Champignonparasollen (Leucoagaricus spec.) zijn bodembewonende saprofyten. Ze leven van dode organische stoffen zoals kleine organische deeltjes in de bodem op vaak wat verstoorde plaatsen. De sporen zijn wit met een metachromatische binnenwand. Metachromasie is een kleuring, waarbij het gekleurde object een andere kleur krijgt dan die van de gebruikte kleurstof. In Nederland komen 23 soorten champignonparasolsoorten voor. Een aantal soorten verkleuren geel, geelbruin of rood, alleen al bij het oppakken, aanraken of bij beschadigen. Een flink aantal soorten zijn echter overwegend wit of grijswit van kleur, ook bij beschadiging. Op een paar soorten na zijn champignonparasolsoorten fragiel en broos. Ze hebben allemaal een ring om de steel, waarvan een aantal met een naar boven gericht ringetje dat als een soort kraagje om de steel te zien is. Op een paar soorten na, zijn de soorten zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Tekst: Martijn Oud, Nederlandse Mycologische Vereniging
Foto's: Piet Brouwer; Martijn Oud
Kaart: NDFF