Malvawantsen verspreiden zich succesvol over zuidelijk Nederland

De malvawants (Oxycarenus lavaterae) is een insect die van nature in een mediterrane omgeving en Afrika voorkomt. Sinds eind vorige eeuw is het insect in Oost-Europa aan het toenemen en vaak op warme locaties in steden te vinden. In 2007 trof de NVWA de malvawants aan op een boomkwekerij in Nederland op kleinbladige linde of winterlinde (Tilia cordata). Op basis van deze waarneming zijn destijds vanwege de lage economisch impact (zuigschade aan het blad) en potentiele verspreiding in Europa geen fytosanitaire maatregelen genomen om verdere verspreiding in Nederland te voorkomen. In het najaar van 2016 werd in Nature Today een melding gedaan van massale aanwezigheid op enkele linden nabij Maastricht. Recent is gebleken dat de wants zich inmiddels succesvol in Zuid-Nederland heeft weten te verspreiden en zijn aantastingen in Horst, Mill, Helmond, Leende, Valkenswaard en Eindhoven waargenomen.

Concentraties van volwassen malvawantsen

De malvawants is een insect met 2 tot 3 levenscyclussen per jaar. De periode van ei-uitkomst, vervelling tot volwassen insect duurt ongeveer 30 tot 40 dagen. De zuigende insecten voeden zich met plantensappen door bladeren en groeipunten aan te prikken. In het najaar verzamelen de insecten en ontstaan de typische concentraties van volwassen insecten op de zuidzijde van de stammen en takken van bomen waar ze overwinteren. Volwassen malvawantsen bereiken een lengte van ongeveer 8 mm. De kleuring van de insecten is sterk variërend met zwart, wit en rood.

Voorkeur voor kleinbladige linde

De malvawants is vernoemd naar de voornaamste voedingsbron namelijk planten die behoren tot de Malvaceae familie. De omschrijving van deze familie is in de loop van de tijd sterk gewijzigd maar een belangrijke boomsoort voor de malvawants die in het verleden tot deze familie werd gerekend is de linde. Er zijn gevallen bekend dat de malvawants ook voorkomt op populier, plataan en paardenkastanje maar de hoofdvoedselbron lijkt toch linde te zijn.

De meest recente meldingen betreffen allemaal linden. De situatie in Eindhoven geeft echter nog beter inzicht in de specifieke voorkeur van deze nieuwkomer. In enkele straten in het stadsdeel Tongelre staan 30 kleinbladige linden (Tilia cordata). Op 24 van deze kleinbladige linden is een aantasting met malvawantsen waargenomen. In dezelfde straten maar ook direct aansluitend in dezelfde lanen zijn zilverlinden (Tilia tomentosa), Hollandse linden (Tilia x europaea) en grootbladige linden (Tilia plathyphyllos) te vinden. Op geen van deze andere lindesoorten is een aantasting door de malvawants aangetroffen. Bijzonder is de waarneming dat op de 24 aangetaste kleinbladige linden de hoeveelheid toeneemt rondom een wat jongere recenter aangeplante kleinbladige linde. Het lijkt de theorie te ondersteunen dat de aantasting in Eindhoven middels aanplant is overgebracht.

Geen schade verwacht, nieuwe voedselbron voor vogels

De gevolgen van de aantasting zijn voor zover op dit moment kan worden beoordeeld te bestempelen als ‘zeer beperkt’. Er is aan de bomen geen schade te verwachten en bestrijding is vanuit het perspectief van de boom dan ook niet aan de orde. Overlast door grote concentraties malvawantsen is bekend vanuit het buitenland. Het is nog niet bekend of mensen overlast van de malvawants zullen gaan ervaren. Het is bij vuurwantsen (Pyrrhocoris apterus), welke eveneens vaak nabij linden zijn te vinden, bekend dat deze om te overwinteren soms massaal in huizen kruipen. Verspreiding zal naar verwachting nog verder naar het noorden doorzetten en maakt deze nieuwkomer een nieuwe voedselbron voor predatoren zoals vogels.

Tekst: Henry Kuppen, Terra Nostra en Arnold van Vliet, Wageningen University
Foto’s: Henry Kuppen