Het cirkeltje rond: op naar een circulaire economie!

Circulaire economie lijkt misschien een buzzwoord, maar het begrip wordt steeds belangrijker. Een circulaire economie is, in tegenstelling tot een lineaire economie, gebaseerd op het minimaliseren van grondstofgebruik door het hergebruik van producten, onderdelen en hoogwaardige grondstoffen. In de circulaire economie wordt afval gezien als grondstof voor een nieuw of ander product. Er zijn zo minder nieuwe materialen nodig, zoals plastics en metalen. Dit geeft allerlei milieuwinsten zoals minder uitstoot van broeikasgassen, en een afname in bodem-, water-, en luchtverontreiniging. Bovendien wordt biodiversiteitsverlies beperkt. Afval is namelijk wereldwijd een groot probleem en heeft grote consequenties voor het milieu. Plastic in de maag van dieren, stranden en rivieren waar geen zand of water meer te zien is vanwege het afval, en beelden van afvalstorten waar mens en dier in troep op zoek zijn naar iets van waarde of eten. Hier moeten we vanaf, maar hoe?

Op naar een circulaire economie

In het Rijksbrede programma Nederland Circulair in 2050 schetst het kabinet hoe we onze economie kunnen ombuigen naar een duurzaam gedreven, volledig circulaire economie in 2050. In 2030 is als eerste doel gesteld dat 50 procent minder primaire grondstoffen (fossiel, metaal en mineraal) worden gebruikt. Ook is, in aanloop naar het programma, op 24 januari 2017 het Grondstoffenakkoord gelanceerd met de maatschappelijke partners.

Niet alleen de overheid ziet de circulaire economie als noodzaak. In de bedrijfswereld worden steeds meer (winst)voordelen gezien van circulair ondernemen. De internationaal bekende meubelgigant IKEA bijvoorbeeld, is één van de koplopers binnen de meubelbranche om circulair te worden. Vorig jaar won IKEA de circular economy award van het World Economic Forum en ze hebben toegezegd om alleen herbruikbaar en gerecycled materiaal te gebruiken in 2030. Ook gaat de meubelgigant vanaf 2020 al het wegwerpplastic zoals tasjes en rietjes verbannen uit de winkels.

Koffiedik als grondstof

Ook in Nederland zijn er initiatieven en projecten die laten zien dat circulair ondernemen werkt. Van koffiedik dat wordt gebruikt als grondstof voor paddenstoelen (RotterZwam) tot lease-jeans die worden hergebruikt als je klaar bent met het dragen (Mud Jeans). Closing the loop heeft als doel dat voor elke nieuwe telefoon die wordt aangeschaft een afgedankte telefoon netjes gerecycled wordt. Zij noemen dit het One for One-principe. Voor hun circulaire initiatief hebben zij de Circular Award 2018 gekregen. Deze maand worden de nominaties bekend gemaakt voor de Circular Awards 2019; 21 februari worden de prijzen uitgereikt.

Hoe circulair is Nederland?

Deze initiatieven zijn heel leuk, maar Nederland is nog ver verwijderd van het echte doel. Dit blijkt uit het rapport Circulaire economie op de kaart, dat het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) uitbracht bij de start van de Week van de Circulaire Economie. In dit rapport brengt het PBL de circulaire activiteiten in de Nederlandse economie in beeld. Daarbij maakt zij onderscheid tussen zes strategieën die bijdragen aan het verminderen van het gebruik van (primaire abiotische) grondstoffen: refuse en rethink, reduce, reuse, repair en remanufacturing, recycling en recover. De zes strategieën zijn weergegeven op de R-ladder in het eerste figuur. Met strategieën die hoger op de ladder staan (lager cijfer), worden in eerste instantie meer grondstoffen bespaard, waardoor belasting van het milieu wordt voorkomen.

Momenteel telt Nederland zo’n 85.000 circulaire activiteiten die werk bieden aan circa 420.000 mensen. Circulariteit heeft daarmee een plek veroverd in de Nederlandse economie. Maar het merendeel van de circulaire activiteiten bestaat al langer. Denk aan milieustraten en kringloopwinkels. Volgens het PBL is het cruciaal om in te zetten op innovatieve manieren om het grondstoffengebruik in Nederland efficiënter te maken. Zo zijn er beduidend minder initiatieven buiten de recycling, terwijl deze in potentie meer grondstoffen kunnen besparen. Er is volgens het Planbureau veel winst te behalen door andere R-en in te zetten (zie tweede figuur). Denk bijvoorbeeld aan initiatieven die de levensduur van producten kunnen verlengen met een ander productmodel of aan nieuwe businessmodellen als Peerby of Snappcar.

Verandering in mindset

Ook concludeert het PBL: “Het versnellen van de overgang naar een circulaire economie vraagt om het stimuleren van een breed spectrum van initiatieven op korte termijn én om het zoeken naar hoe dominante gewoontes, opvattingen en regels zijn te veranderen.” Het vergt een verandering in mindset. Ook thuis kun je hier aan bijdragen. Is het wel nodig om een bepaald product aan te schaffen, of kun je het ook lenen? Is de wasmachine echt kapot, of hoeft er maar één onderdeel vervangen te worden? En is het echt noodzakelijk om elke dag vlees te eten? Zo werken we allemaal aan het doel om grondstoffen te besparen en afval de wereld uit te helpen.

In een volgend Natuurbericht zullen we ingaan op welke ecosysteemdiensten kunnen bijdragen aan de circulaire economie. Tot die tijd kun je voor meer inspiratie kijken op Atlas Natuurlijk Kapitaal.

Tekst: Channah Betgen en Jeannine Brand, Atlas Natuurlijk Kapitaal
Leadfoto: Fotoabonnement.nl
Figuren: Planbureau voor de Leefomgeving