Winterse paddenstoelenweelde in de Betuwe

Half januari verscheen er een bericht van Natuurpunt.be over de vele winterpaddenstoelen die thans nog te vinden zijn. Toevallig hadden we juist een uitnodiging gekregen van Jan Dieker om mee op excursie te gaan naar de Oostermeint, gelegen in het Overbetuwse Hollanderbroek. We waren erg benieuwd naar het paddenstoelenaanbod aldaar, dus gingen we graag op het aanbod in.

Het Hollanderbroek is een komkleigebied ontstaan op een lagergelegen gedeelte langs de Nederrijn. Er is een ruime natuurlijke bosontwikkeling, waardoor er veel dood loofhout te vinden is. Door de combinatie van het vochtige microklimaat, kleibodem en de begroeiing, is dit gebied vooral aantrekkelijk voor paddenstoelen die dood organisch materiaal verteren (saprofyten). Ondanks het gure weer vonden we in enkele uren tijd maar liefst 91 soorten. Veel daarvan groeiden op (rottend) hout zoals fluweelpootjes, diverse (schors)mycena’s en donsvoetjes. Ook zwammen zonder plaatjes zoals het Echt judasoor, Roze raspzwam en diverse trilzwammen waren rijkelijk vertegenwoordigd. Op de grond troffen we opvallend veel Donsvoetbundelzwammen aan. Deze kwetsbare plaatjeszwammen groeien op de afgevallen bladeren van Populier en zijn een echte wintersoort.

Rode kelkzwammen worden ook weer volop gemeld. Deze prachtige rode bekertjes zijn te vinden op vermolmd loofhout in natte gebieden. Onder de rode kelkzwam vallen de ‘echte’ Rode kelkzwam en de Krulhaarkelkzwam, die alleen microscopisch van elkaar kunnen worden onderscheiden. Zie hiervoor het bericht 'Het verschil tussen de Rode kelkzwam en de Krulhaarkelkzwam'.

Niet alleen in het bos komt men in dit jaargetijde paddenstoelen tegen. Ook op plekken waar je nauwelijks paddenstoelen zou verwachten, zoals op (bemoste) muren, worden in de winter zwammetjes gevonden. Voorbeelden daarvan zijn het Gesteeld mosoortje dat we vonden op de kalkrijke stadsmuur in het historische Buren en het zeer zeldzame Muurtrechtertje aan de Waalkade in Tiel.

Hoe komt het nu dat er in januari dit jaar nog zoveel paddenstoelen te vinden zijn? Door de warme, droge zomer, kwamen veel soorten paddenstoelen niet of nauwelijks tot ontwikkeling afgelopen herfst. In de Neder-Betuwe, waar doorgaans op de humusarme kleigronden al in augustus vele soorten wasplaten voorkomen, verschenen deze paddenstoelen dit jaar bijna niet. Wel was er eind augustus een explosie aan boleten en amanieten op onder andere landgoed Neerijnen. Daarna bleef het lange tijd rustig. Door de relatief zachte decembermaand, konden er in januari nog veel soorten worden waargenomen.

Ook in de winter is het dus goed om te blijven uitkijken naar paddenstoelen op hout, muurtjes en op de grond, vergeet daarbij niet om soms onder het bladerdek te kijken, want ook daar groeit meer dan je denkt.

Tekst: Carolien Reindertsen en Jan Knuiman, Nederlandse Mycologische Vereniging; Met dank aan Jan Dieker voor de gebiedsbeschrijving van het Hollanderbroek.
Foto’s: Jan Knuiman (leadfoto: Roze raspzwam); Carolien Reindertsen; Rinus Baggerman