Hoera, de vleermuizen in de Koelebosch-groeve kunnen weer geteld worden

Elk jaar worden de winterslapende vleermuizen in een flink aantal mergelgroeves geteld in het kader van het Netwerk Ecologische Monitoring. De Limburgse mergelgroeves zijn enerzijds door hun koele, vochtige klimaat, rust en duisternis voor duizenden vleermuizen ideale plekken om hun winterslaap te houden. Anderzijds zijn tellingen van deze overwinterende vleermuizen cruciaal om inzicht te hebben in hoe het met veel Nederlandse soorten vleermuizen gaat. Een enkele keer wordt een groeve vanwege de veiligheid voor mensen echter afgesloten. Dat lot trof ook de Koelebosch-groeve bij Bemelen, waar jaarlijks vele honderden vleermuizen overwinteren. Vanaf 2003 was het niet meer toegestaan om de groeve te betreden en was er geen zicht op de aantalsontwikkeling van de vleermuizen in de groeve. Met financiële steun van de provincie Limburg is de Koelebosch-groeve in 2018 weer veilig gemaakt. Daarmee is mogelijk instortingsgevaar voor zowel de vleermuizen als de vleermuistellers weggenomen en kan in de groeve weer jaarlijks geteld worden.

Oase van rust

De onderaardse mergelgroeves in Zuid-Limburg zijn ontstaan door het eeuwenlang winnen van mergelblokken voor bijvoorbeeld het bouwen van huizen, boerderijen en kastelen. Door de opkomst van andere goedkopere bouwmaterialen is het winnen van mergelblokken vrijwel volledig gestopt. De meeste groeves werden voor vele decennia een oase van rust en een belangrijk toevluchtsoord voor overwinterende vleermuizen. Andere werden direct, of in de loop der jaren, in gebruik genomen voor andere activiteiten, zoals kerstmarkten, rondleidingen en musea. De groeves zijn daarmee belangrijk vanuit cultuurhistorisch en natuurhistorisch oogpunt.

Drie mergelgroeves weer veilig voor vleermuizen en vleermuistellers

Vanuit het oogpunt van cultuurhistorie (onderzoek naar opschriften en gebruik van mergelgroeves in het verleden) en natuurhistorie (het tellen van vleermuizen) is het veilig kunnen betreden van mergelgroeves essentieel. Het veilig maken van ‘afgekeurde’ groeves is echter niet gemakkelijk en vaak duur. Met financiële ondersteuning van de provincie Limburg, uit het budget voor de uitvoering van wettelijke taken in het kader van de Wet Natuurbescherming, is het gelukt om in 2018 drie mergelgroeves weer veilig te maken: de Koelebosch-groeve, de Schoorberggroeve en het Houbensbergske. In deze groeves, alle drie in beheer bij Stichting Het Limburgs Landschap, overwinteren tientallen (Houbensbergske) of zelfs honderden vleermuizen (Koelebosch-groeve).

Wintertellingen

Vrijwillige vleermuistellers gaan elk jaar in de winter zoveel mogelijk groeves in om de daar aanwezige vleermuizen te tellen. Dankzij de inspanning van de vrijwilligers die al sinds 1944 vleermuizen tellen, is een unieke reeks opgebouwd. De provincie Limburg en Stichting Het Limburgs Landschap gebruiken deze gegevens voor het onderbouwen van het provinciale natuurbeleid en om het beheer van de groeves te evalueren en te optimaliseren. Dankzij de werkzaamheden in deze drie groeves is het waarschijnlijk weer mogelijk voor het CBS om een betrouwbare trend te maken van de aantallen overwinterende vleermuizen in het Natura 2000-gebied Bemelerberg en Schiepersberg. We kijken uit naar de telling van deze winter.

Tekst: Maurice La Haye, Zoogdiervereniging
Foto's: Peter Voorn, Natuurmonumenten (leadfoto: Ingekorven vleermuizen); Dean Schins, Stichting Het Limburgs Landschap; Arnout Sluijsmans; Bernadette van Noort, Zoogdiervereniging