Afrikaanse Varkenspest: voorkomen is beter dan afschot

Als een populatie zwijnen besmet raakt met Afrikaanse varkenspest (AVP), dan sterft circa 99 tot 100 procent van de aanwezige zwijnen. AVP vormt daarmee een zeer ernstige bedreiging voor de inheemse populaties wilde zwijnen in Nederland. Behalve voor onze inheemse populaties zwijnen is de ziekte ook een ernstige bedreiging voor de varkenshouderij in Nederland. Mocht het virus in Nederland verschijnen, dan zal dat grote ecologische en economische gevolgen hebben en zelfs nu, voordat de ziekte in Nederland is geconstateerd, zijn de gevolgen reeds merkbaar door bijvoorbeeld het toestaan van de bewegingsjachtmethode en het toestaan van het gebruik van de geluiddemper bij de jacht op wilde zwijnen. Dat gegeven vormde de aanleiding voor de Zoogdiervereniging om een standpunt te formuleren hoe, op basis van de uitgangspunten van de Zoogdiervereniging, om te gaan met de dreiging van AVP en heel specifiek te bepalen welke acties nodig zijn om zwijnenpopulaties in Nederland een duurzame toekomst te bieden.

Voorkomen besmettingsroute mens: hygiëne

De belangrijkste besmettingsroutes zijn de activiteiten van mensen. Het voorkómen van een uitbraak ligt daarom vooral in het voorkómen van het besmetten van wilde zwijnen met AVP door menselijke activiteiten. Om een besmetting van wilde zwijnen, maar ook gehouden varkens, met AVP te voorkomen is het belangrijk om contact met wilde zwijnen te voorkomen, door leefgebieden van de soort niet buiten de paden te betreden. Indien betreding van leefgebied buiten paden en wegen toch nodig is in verband met het uitoefenen van beheerwerkzaamheden, jacht, onderzoek of anderszins, werk dan volgens strikte hygiëneprotocollen en reinig achteraf kleding en schoeisel.

Voorkomen besmettingsroute dier: dubbele rasters

De belangrijkste besmettingsroute van varkens en wilde zwijnen is de mens, maar besmetting van dier op dier is ook mogelijk. Het is dan ook zeer belangrijk dat gehouden varkens gescheiden worden gehouden van wilde zwijnen door bijvoorbeeld dubbele afrasteringen. Open houderijsystemen moeten maximaal investeren in isolerende maatregelen en dubbele afrasteringen, omdat het binnen houden van gehouden varkens geen structurele maatregel is. Uitloop van huisvarkens is voor open houderijen een cruciaal onderdeel van de bedrijfsfilosofie en ook maatschappelijk gewenst.

Bestrijden puntinfectie: isoleren besmet leefgebied

Mocht het toch gebeuren dat een populatie wilde zwijnen besmet raakt met AVP, dan is de Tsjechische aanpak een goede maatregel: het afzonderen/isoleren van besmette leefgebieden van wilde zwijnen. Hierdoor wordt verspreiding van eventuele besmette zwijnen voorkomen en kan maximale rust in een gebied worden gecreëerd. Het op voorhand plegen van extra afschot is dan ook contraproductief. Door de rust in een gebied te bewaren, wordt voorkomen dat besmette zwijnen worden opgejaagd en buiten het afgeschermde leefgebied terechtkomen. De populatie binnen het afgeschermde gebied moet als verloren worden beschouwd. De zwijnen zullen vrijwel allemaal sterven aan AVP. De resterende zwijnen moeten na verloop van tijd ook afgeschoten worden om het virus uit te roeien.

Samengevat: voorkom insleep virus en isoleer snel na besmetting

Het standpunt van de Zoogdiervereniging komt er samengevat op neer dat alles in het werk moet worden gesteld om een besmetting van wilde zwijnen met AVP te voorkomen. De meeste aandacht moet daarbij uitgaan naar de ‘besmettingsroute mens’, omdat op dat vlak de grootste risico’s liggen. Mocht alsnog AVP worden vastgesteld in een populatie zwijnen, dan is een snelle en strikte isolatie van het leefgebied noodzakelijk. Als daarna extra afschot nodig is, dan moet dit gebeuren door of onder aansturing van professionele organisaties als terreinbeheerders of (semi)overheden. Bij een reductie van de populatie dienen methoden als vangkooien voorrang te krijgen op afschot. De huidige dreiging van AVP vraagt om het opstellen van (hernieuwde) gebiedsplannen voor het beheer van wilde zwijnenpopulaties. De provincies zijn hiervoor in de eerste plaats verantwoordelijk.

Meer informatie

• Het volledige standpunt van de Zoogdiervereniging met toelichting (pdf; 0,6 MB)

Tekst: Maurice La Haye, Zoogdiervereniging
Foto's: Maaike Plomp (leadfoto: wild zwijn); Ellen van Norren
Kaart: CBS; NDFF