Koeienvlaaisafari

Haast onmerkbaar besluipt ze vanachter een heuvel haar prooi. In opperste concentratie vouwt ze haar poten onder zich, gespannen als een veer. De prooi is even afgeleid en dat wordt hem fataal. In een fractie van een seconde grijpt ze hem, doorboort zijn achterlijf en bewerkt zijn mond met haar kaken zodat hij niet terug kan bijten. Even later draagt ze haar prooi onder zich en brengt hem weg naar haar hol.

Niet een leeuwin met een zebra op de savanne maar een gewone vliegendoder met een strontvlieg op een koeienvlaai.

Wie de tijd neemt om in een natuurgebied een koeienvlaai of paardenhoop te bekijken, zal versteld staan van de rijkdom aan leven dat erop te vinden is. Veel mensen weten wel dat poep vliegen aantrekt. En een mestkever, zo’n grote metallic blauwzwarte, zal menigeen ook wel op een bospad hebben gezien. Maar de lijst van dieren en planten die leven van poep is haast eindeloos. ARK-tekenaar Jeroen Helmer heeft de meest opvallende bij elkaar gezet op een overzichtsplaat die gratis is te downloaden.

Hier is het feestje

Naast de vele soorten vliegen en mesttorren zijn er veldmestkevers, hoornmestkevers, mestzwemtorren, vlinders, slakken, duizendpoten, pissebedden, mijten, springstaarten en wormen te vinden op poep. Al dat leven trekt vervolgens rovers aan zoals kortschildkevers, spiegelkevers, sociale wespen, graafwespen, schildwespen, mieren, libellen, padden, vogels en zoogdieren zoals das en egel. Van de paddenstoelen zijn de vlekplaten, de mestzwammen en de mestinktzwammen het opvallendst.

Uiteindelijk komen de voedingsstoffen, die door de dieren verspreid worden, beschikbaar voor planten. Vaak hebben plantenzaden een hele reis afgelegd door het maagdarmkanaal van een grazer, waardoor de schil om zaden dunner is geworden en het zaad sneller kiemt. Eenmaal in de poep krijgt zaad bij het kiemen een kickstart met de vele direct beschikbare voedingsstoffen.

Party pooper

Helaas is er ook een bedreiging voor deze feestvreugde: ontwormingsmiddelen. Soms hebben paarden en koeien last van wormen die zich aan hun maag- of longwand vasthechten en daar ontstekingen kunnen veroorzaken. Dieren van de boer krijgen daarom vaak medicijnen toegediend die deze wormen bestrijden. Het effect blijft echter niet beperkt tot deze lastpakken, ook de poepflora en -fauna lijden onder de wormkuren. Maden en keverlarven sterven, met als gevolg dat de poep slecht wordt afgebroken. Hierdoor blijft het langer liggen en krijgen planten niet de voeding die ze nodig hebben.

Medicijnen zijn niet altijd nodig. Grazers zijn niet weerloos tegen wormen. Als ze op jonge leeftijd worminfecties oplopen, bouwen ze daar weerstand tegen op. Bovendien kunnen grazers bepaalde planten eten, zoals boerenwormkruid en kraailook die wormverdrijvend werken. In veel natuurgebieden waar grazers het hele jaar door leven, blijkt dat dit uitstekend werkt.

Walvispoep

Recent onderzoek heeft aangetoond dat de poep van walvissen de motor is achter het leven in de oceanen. Deze dieren halen hun voedsel van diep uit de zee, maar poepen aan het oppervlak als ze rusten. Zo brengen ze een deel van die voedingsstoffen in de hogere waterlagen. Hier worden die voedingsstoffen opgenomen door micro-organismen die weer als basisvoedsel dienen voor vissen en andere zeedieren.

Zelf op poeponderzoek

Wie zelf op onderzoek wil, kan het best naar natuurgebieden gaan waar runderen en paarden het hele jaar grazen. Dan is de kans het grootst dat de grazers niet ontwormd zijn en de soortenrijkdom op de poep het grootst. Hier staat een overzicht van gebieden waar ARK werkt of heeft gewerkt. Een groot deel van deze gebieden wordt begraasd door natuurlijke kuddes paarden en runderen en soms ook met wisent. Houd je bij een bezoek wel aan de toegangsregels zoals vermeld op de toegangsborden en geniet vervolgens van de natuur.

Download gratis de zoekplaat Poep en zijn sleutelrol in de natuur.

Tekst en afbeeldingen: Jeroen Helmer, ARK Natuurontwikkeling
Foto: Twan Teunissen, ARK Natuurontwikkeling