Sluipwespen aan het werk bij dennenprocessierupsen

Eerder hebben we laten zien hoe enkele sluipvliegen te werk gaan bij de dennenprocessierupsen. In onderstaande film is te zien hoe sluipwespen dennenprocessierupsen in Spanje parasiteren. We hebben enkele nesten vijf dagen van ‘s morgens tot ‘s avonds gevolgd om na te gaan wat er gebeurt rondom zo’n nest. Dennenprocessierupsen in Spanje komen in het najaar uit het ei en overwinteren als rups in nesten. In de overwinterende nesten is onder andere een sluipwespje Meteorus versicolor (Hym. Braconidae) actief. De sluipwesp zet haar eitjes af in de rupsen van het eerste larvestadium. Andere sluipwespsoorten richten zich op andere stadia van de rupsen.

Om dit object in te laden dien je marketing-cookies te accepteren.
Film van hoe de sluipwesp Meteorus versicolor dennenprocessierupsen parasiteert (Bron: Silvia Hellingman)

Als de rupsen het vijfde larvestadium bereiken verlaten ze de rupsen. De sluipwespen zijn generalisten en kunnen allerlei andere rupsensoorten parasiteren zoals de bastaardsatijnvlinder en de plakker. De nieuwe generatie sluipvliegen die uit de dennenprocessierups komt zal zich daarom op andere rupsensoorten richten.

Meteorus versicolor is ook vrij algemeen in Nederland. Vaak te vinden in nesten van de bastaardsatijnrupsen. Het is niet uitgesloten dat eikenprocessierupsen ook geparasiteerd worden door Meteorus versicolor of aanverwanten. Dennenprocessierupsen (Thaumetopoea pityocampa) komen vooralsnog niet in Nederland voor maar rukken wel op naar het Noorden. De laatste officiële waarneming dateert uit 2015 waar ze waargenomen zijn in het Franse Departement Aisle dat aan België grenst. Het is derhalve niet uitgesloten dat ze al in België of zelfs al in het zuiden van Nederland zijn. Beginnende populaties zijn moeilijk te detecteren.

Hyperparasiet

Ook sluipwespen hebben hun eigen natuurlijke vijanden en kunnen worden geparasiteerd door een andere soort sluipwesp (Hyperparasiet). De gefilmde sluipwespen kunnen ook hyperparasieten zijn aangezien ze zich steeds bij dennenprocessierupsen ophielden die op het punt stonden van “bevallen”. De kleine sluipwespjes lijken op Pteromalus chrysos, vrij algemeen in Spanje, die bekend staat als hyperparasiet. Alleen een expert op dit gebied kan zekerheid bieden over welke soort het is.

Franse veldwespen vangen sluipwespen

Opvallend was de aanwezigheid van de Franse veldwespen (Polistes dominula) zodra de miniscule wespjes zich manifesteerden. De wespjes werden gevangen en ter plekke opgegeten. Er gebeurt dus veel rondom zo’n nest. De rupsen moeten vele gevaren trotseren alvorens ze zich ontwikkelen tot vlinders. Daarvoor zullen ze de nesten verlaten en een plek zoeken om zich in de grond te verpoppen. In deze fase zijn ze gevaarlijk voor mens en dier. Vooral honden lopen veel risico’s. Tot het zover is moeten ze nog natuurlijke vijanden trotseren. Uiteindelijk zal maar een deel van de rupsen het overleven. Dat is het mooie van de natuur.

Tekst: Silvia Hellingman, Biocontrole Onderzoek en Advies, Arnold van Vliet, De Natuurkalender, Wageningen University
Film en foto’s: Silvia Hellingman