Secondanten spelen grote rol in konikkuddes

Een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Lutra vergelijkt het sociale leven in de kleinere terreinen waar ARK actief was en die nu door FREE Nature beheerd worden, met het sociale leven van koniks in de Oostvaardersplassen en met verwilderde paarden, wilde paarden en wilde paardachtigen elders op de wereld. Volwassen hengsten blijken daarbij meerdere rollen te kunnen spelen: naast haremhengsten zijn er secondanten en vrijgezelle hengsten. Jonge hengsten leren het ‘vak’ in een hengstengroep, waar ze de nodige jaren doorbrengen.

Anders dan elders op de wereld leven vrijlevende koniks in Europa veelal in voedselrijke natuurgebieden met een ruime beschikbaarheid van water. Koniks blijken daar een voorkeur te hebben om in grote groepen te leven. Het goede voedselaanbod in de onderzochte terreinen ondersteunt het leven in grote kuddes. In een tweetal minder voedselrijke gebieden kozen de harems ervoor om ieder apart te leven. Ook als in de winter het voedsel schaars wordt, breken grote kuddes vaak op in kleinere.

In een aantal terreinen met een smalle weg- of dijkovergang of met een smalle, langgerekte vorm was er sprake van exclusieve leefgebieden van op zijn minst één van de harems. Dit waren geen territoria, omdat niet het leefgebied zelf, maar de harem werd verdedigd. Naast voedselschaarste kunnen dus ook terreinomstandigheden leiden tot het leven in gescheiden groepen.

Vrijlevende koniks in Europa leven in kuddes met een sociale structuur met harems en hengstengroepen die overeenkomt met de structuur zoals die wereldwijd voorkomt bij wilde paardachtigen en vrijlevende paarden. In Europa is deze structuur echter alleen waar te nemen in natuurgebieden met grotere kuddes in zelfgekozen sociale verbanden. Dus in gebieden waar menselijk ingrijpen beperkt is.

De aanwezigheid van meerdere harems maakt het echter wel noodzakelijk dat leidhengsten voortdurend concurrentie op afstand moeten houden. Harems in deze grote groepen kennen mede daarom vaak een aangepaste haremsamenstelling, waarbij naast een leidhengst ook secondanten een belangrijke rol spelen, zowel in taken als in aantallen. Onder dergelijke omstandigheden biedt de aanwezigheid van secondanten voordelen: ze helpen mee de harem te verdedigen en zorgen daarmee voor de broodnodige rust voor merries en hun veulens. Ook helpen secondanten mee om predatie te voorkomen en zijn er meer secondanten in situaties met predatoren. Secondanten hebben zelf echter weinig voordeel bij hun inzet. Ze blijken door hun inzet geen grotere kans op voortplanting te maken.

Predatie blijkt ook te leiden tot het vormen van grote groepen en tot meer samenwerking tussen hengsten, maar dat doet zich in Nederlandse situatie (nog) niet voor. Het voorkomen van secondanten is dus eerder regel dan uitzondering en lijkt een relatie te hebben met, kuddegrootte, rivaliserende hengsten, predatie en voedselaanbod.

Het volledige artikel uit Lutra is hier te lezen. Lutra is het wetenschappelijke, peer-reviewed, tijdschrift van de Zoogdiervereniging.

Tekst: Leo Linnartz, Zoogdiervereniging
Foto's: Leo Linnartz, Twan Teunissen, beiden ARK Natuurontwikkeling